«ΜΥΘΟΛΟΓΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΝΤΕΚΑ ΠΛΗΝ ΕΝΑ ΜΙΚΡΑ ΠΕΖΑ» ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΤΕΧΛΕΜΕΤΖΗ
Σε ένα μεικτό εγχείρημα που αντλεί από τη μυθολογία αλλά και την πραγματικότητα, από το παρόν αλλά και από το παρελθόν, ο Γρηγόρης Τεχλεμετζής μας παραδίδει 1+6+10-1 μικρά πεζά ή διηγήματα με το γνωστό του καυστικό χιούμορ και με αυτοσαρκαστική διάθεση.
Και αν σας μπέρδεψε ο υπολογισμός του πλήθους των κειμένων, υπάρχει ένα εισαγωγικό μικρό πεζό, το οποίο ακολουθείται από 6 μυθολογήματα και 10 άλλα μικρά πεζά. Το εισαγωγικό μικρό πεζό, που καταδηλώνει τη γοητεία που ασκούν στον συγγραφέα τα παιχνίδια των λέξεων, κατόπιν αφαιρείται από το συνολικό πλήθος και έτσι έχουμε τελικά 16 μικρά κείμενα χωρισμένα σε δύο ενότητες.
Τα μυθολογήματα (εκ νέου επισκέψεις μυθολογικών θεμάτων που παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο) αποτελούν την πρώτη. Σε αυτά συναντούμε τον Σίσυφο, τον Λήθιο, τις Μούσες, τον Λαέρτη, την Ξανθίππη, τον Θεσπιεύ σε εναλλακτικές αναγνώσεις των μύθων που τους εμπεριέχουν, μέσα στις οποίες οι γνωστοί ήρωες κατεβαίνουν από το μυθολογικό τους βάθρο και ενδύονται την ανθρώπινη διάσταση, λαμβάνοντας τη σάρκα και τα οστά του σημερινού ανθρώπου.
Στη δεύτερη ενότητα, τα 10 μικρά πεζά, ορμώμενα από διαφορετική το καθένα αφετηρία, αφηγούνται ιστορίες που περιέχουν ανατροπές, αυτοαναιρέσεις και υπονομεύσεις, αποτελώντας ουσιαστικά ένα καλειδοσκόπιο του τι περικλείει η ζωή.
Και στις δύο ενότητες, ο ψυχολογικός παράγοντας είναι σημαντικός και παίρνει τα ηνία της αφήγησης, ενώ και ο αστάθμητος παράγοντας της μοίρας, της δύναμης που διέπει τη ζωή όλων, έχει κι αυτός πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ανατρεπτική διάθεση του Τεχλεμετζή είναι παρούσα σε όλα, όπως και η ευαισθησία με την οποία ατενίζει τον κόσμο.
«ΤΟ ΧΑΠΙ» ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΛΛΗ
Στη νέα ποιητική συλλογή του Γιώργου Λίλλη, ο ποιητής αναμετριέται και πάλι με την πραγματικότητα, την οποία σχολιάζει, καταλήγοντας σε συμπεράσματα που παραδίδονται στον αναγνώστη με τη μορφή αποφθεγμάτων (για παράδειγμα, τους καταληκτικούς στίχους στο ποίημα «Συνηθισμένη μέρα»: Κανείς δεν θέλει στη ζωή του/ ωκεανούς θυμωμένους/ αλλά μια θάλασσα ρηχή που να πατώνει).
Η αναμέτρηση με την πραγματικότητα είναι ασφαλώς άνιση, κυρίως επειδή η δεύτερη περιέχει δυνάμεις που ξεφεύγουν από τον έλεγχο του ποιητικού υποκειμένου, το οποίο αναγκάζεται να διαπιστώσει πως η επιβίωση είναι ταλέντο (ποίημα «Δον Κιχώτης»). Αυτή η αίσθηση του ανεξέλεγκτου η οποία ορθώνεται μπροστά στο ποιητικό υποκείμενο, το ωθεί σε χλευασμό στοιχείων του κόσμου: τα χαρτονομίσματα έχουν συγγένεια με τις χαρτοπετσέτες (ποίημα «Λιθοβόλος»). Άλλοτε γίνονται απλές διαπιστώσεις (φίμωτρα ακόμα/ και για τους ψιθύρους μας, στο ποίημα «Εν δύο κάτω»), που μερικές φορές αποκτούν ηρωική διάσταση: Νικητές με δόσεις υπήρξαμε/ και η ζωή συνεχίζεται/ σαν πεδίο μάχης που γέμισε αγριολούλουδα (ποίημα «Και η ζωή συνεχίζεται»).
Η ανάγκη αποδοχής της πραγματικότητας και συγχρόνως η αμφισβήτησή της προκαλεί διχασμό στο ποιητικό υποκείμενο, το οποίο στρέφεται τελικά ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό: ένα εγώ/ σε εμφύλια σύρραξη (ποίημα «Στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή») ή ψάχνει να βρει καταφύγια σε σχήμα οθόνης (ποίημα «Οδηγίες χρήσης»). Κάπως έτσι, η καθημερινότητα γίνεται άθλος που εσωκλείει μια διάσταση καταδίκης, όπως φαίνεται από το ποίημα «Σίσυφος», αλλά το ποιητικό υποκείμενο δεν έχει άλλη επιλογή από το να τη συνηθίσει (ποίημα «Συνηθίζοντας αυτό που δεν συνηθίζεται»).
Όπως πάντα, η ποίηση του Λίλλη αποτελεί κοινωνικό σχόλιο. Θα κλείσω αυτό το σημείωμα με ένα ποίημα από τη συλλογή που, λόγω των πρόσφατων εξελίξεων με τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι δυστυχώς επίκαιρο:
ΠΑΡΤΙ
Σ’ αυτό το πάρτι, αγαπητά μου παιδιά,
ένα μεγάλο μανιτάρι
θα ξεπροβάλει από την έρημο
και θα φτάσει ως τα σύννεφα.
Ένα μπουμ, μην τρομάξετε,
μόνο ένα μπουμ θα είναι
όπως όταν ο μπαμάκας
σκάει μπαλόνι με καρφίτσα.
Ας το διασκεδάσουμε! Θα σας αγοράσω ποπ κορν
και κόκα κόλες. Στη μαμά υπόσχομαι ένα κοκτέιλ.
Γλυκιά μου, πόσο σου πάει αυτό το αέρινο φόρεμα.
Σ’ αυτό το πάρτι, αγαπητά μου παιδιά,
ένα μεγάλο μανιτάρι
θα ξεπροβάλει από την έρημο
και θα φτάσει ως τα σύννεφα.
Μην φοβάστε. Ένα μπουμ, μόνο ένα μπουμ είναι
όπως όταν ο μπαμπάκας
σκάει μπαλόνι με καρφίτσα.
Χριστίνα Λιναρδάκη
«ΌΤΑΝ ΤΟ Μ ΓΙΝΕΤΑΙ Π» ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΣ ΒΕΝΙΖΕΛΕΑ
Το Όταν το Μ γίνεται Π είναι η πρώτη ποιητική συλλογή της Ευαγγελίας Βενιζελέα, και αυτό είναι κάτι που φαίνεται σχεδόν εξαρχής. Εξαρχής μεν, άλλα όχι σε όλα τα ποιήματα, κι αυτό είναι το ενδιαφέρον σημείο για μένα. Υπάρχει οργάνωση σκέψης και δομής, η ποιήτρια έχει ακριβή ιδέα για την εικόνα του τελικού αποτελέσματος, γράφει με σεβασμό στον αναγνώστη και στον εαυτό της. Οι εικόνες που συναντά κανείς είναι σύντομες ριπές φωτός κόντρα στο περιβάλλον σκοτάδι, η ευαισθησία και η διακριτικότητα ακόμα και στην ελάχιστη συναισθηματική λεπτομέρεια είναι αναμφισβήτητη, οι λέξεις είναι στιλπνές, ακριβείς, ουδόλως μεγαλόστομες: η Ευαγγελία Βενιζελέα διαλέγει με επιτυχία εκείνες που θα φιλτράρουν το ευγενικό βλέμμα που η ίδια ακουμπά πάνω στην ανάμνηση και το συναίσθημα, στην ελπίδα και την ματαίωσή της.
Δεν υπάρχει πρωτοτυπία, και αυτό είναι ένας ύφαλος που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Είναι όμως αναμενόμενο και ίσως και ρεαλιστικό, σε μια πρώτη συλλογή να ψάχνει κανείς τις αφετηρίες του, τα σημεία αναφοράς του, και νομίζω ότι εδώ η ποιήτρια τα βρίσκει. Θα είναι οι στίχοι της αποκλειστικά μια πορεία προς την προσωπική της εκφραστική απελευθέρωση ή θα πάνε ένα βήμα παρακάτω για να συναντήσουν τον αναγνώστη σε μια περισσότερο οικουμενική γραφή, σε κοινούς χρόνους και τόπους με τον Άλλο; Μένει να φανεί στην συνέχεια, που προσωπικά θα αναζητήσω.
ΤΟ ΘΑΥΜΑ[1]
Φοράω ένα τραύμα
ξεντύνομαι
ξανά και πάλι και ακόμα πόσες φορές
ξεσφίγγω την καρδιά
μαθαίνω να γιατρεύω το τραύμα
με λέξεις γαλήνιες
κοιτάζω τα μάτια-πασπαρτού
τα δικά σου
και η πληγή
μετατρέπεται σε
πηγή ζωής
και η πηγή
σε πληγή
και η πληγή σε
πηγή
Κρις Λιβανίου
[1] Ευαγγελία Βενιζελέα, Όταν το Μ γίνεται Π, εκδ. Μανδραγόρας, Αθήνα, 2021, σελ. 39.
