Στη συμβολική έκθεση των δύο, του Έλληνα Τάκη Βαρελά και της Τουρκάλας Ayse Yaltirim, εγγονή του σπουδαίου Τούρκου Ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, γίνεται εγκάρδια σύμπραξη δύο εικαστικών ενοτήτων -αντιπολεμικά χωροθετημένων σε ημικύκλιο ειρηνικής αγκαλιάς- από αριστερά προς τα δεξιά της έγχρωμης ενότητας «Γυναίκες και Παιδιά» της Ayse και του πρωτεύοντος  ασπρόμαυρου στοιχείου της ενότητας του Τάκη Βαρελά «Ανησυχούν τα πουλιά» στη Λαογραφική Στέγη Σαλαμίνας -στο πρώην Εργαστήριο Εικαστικών Τεχνών του ζωγράφου Τάκη Βαρελά- στην οδό Πολυχρόνη Λεμπέση 32, από Πέμπτη 29 Αυγούστου έως και την 8 Σεπτέμβρη 2024. (Βαρελάς, 2024)

Η ιδέα της αντιπολεμικής έκθεσης, σαν ελάχιστος σπόρος στρουθίου, γεννιέται πίσω στο 2022, όταν ο Τάκης Βαρελάς στα πρόθυρα ξεσπάσματος του Ουκρανικού Πολέμου πραγματοποιεί μέσα στην τεταμένη αγωνία του παγκόσμιου αναβρασμού μία σειρά από αντιπολεμικά σχέδια τα οποία μορφοποιούνται σε αυτοέκδοτο βιβλίο τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους. Το βιβλίο τιτλοφορείται από ένα ποίημα του καλλιτέχνη που παρατίθεται εντός με τον ομώνυμο τίτλο «Ανησυχούν τα πουλιά!» και μία συνακόλουθη δήλωσή του:

«Τα εικαστικά έργα «Ανησυχούν τα πουλιά!» αφιερώνονται στην Ελληνική Επιτροπή Διεθνούς Ύφεσης & Ειρήνης (ΕΕΔΥΕ),για αξιοποίηση τους, ως ελάχιστη συμβολή μου, στους αγώνες της στο Παγκόσμιο Φιλειρηνικό και Αντιιμπεριαλιστικό κίνημα των λαών.» (Βαρελάς, 2022)

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι κοινός τόπος των δύο καλλιτεχνών είναι η ασίγαστη επιθυμία επικράτησης της Ειρήνης μεταξύ των λαών, με το αναπόφευκτα συγκρουσιακό στοιχείο -αφού ο κόσμος είναι χτισμένος στο δίπολο έρωτας/πόλεμος του Εμπεδοκλή, δηλαδή του φιλοσόφου της «φιλότητος» και του «νείκους»- να εστιάζεται στην ταξική πάλη κατά της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο.

Αυτό εν πρώτοις προωθείται μέσω του διαπολιτισμικού/ενδοπολιτισμικού διαλόγου, που είναι και το προκείμενο της έκθεσης, υπέρ της κοινωνικής προόδου. Χωρίς πλασματικούς εφησυχασμούς θα πρέπει πάντα να υπάρχει η μέριμνα ακόμα και σε περιόδους ειρήνης, ότι κάθε μορφής βία και αδικία, διογκώνει και ανατροφοδοτεί την κοινωνική παθογένεια της ακραίας επιλογής του πολέμου ως εναλλακτική πολιτική.

Έτσι, οι δύο καλλιτέχνες σε μία διαλεκτική εγρήγορση οδηγούν με παρρησία κάθε τι παθογενές στην υψικάμινο της τέχνης που σφυρηλατεί σε υγιή ιστό και οστό το σωστό μιας κοινωνίας αλληλεγγύης. Η καλλιτεχνική σύμπραξη των δύο έχει όραμα -μολονότι δύσκολο﮲ η γη γυρίζει, αλλά ο κόσμος δε θε ν’ αλλάζει- να ενθαρρύνει τη διαμόρφωση του τρίπτυχου συνείδησης, κριτικής σκέψης, ευαισθησίας που χτίζει το αλώβητο της αυτονομίας και παντοδυναμίας ενός ενεργά σκεπτόμενου ανθρώπου. Αυτό ξεκινά, με τη απλή διερώτηση και τον αναστοχασμό που θέτει η έκθεση σε θεμελιώδη ερωτήματα: Ανησυχούν τα πουλιά; Ανησυχεί ο Άνθρωπος; Τι είναι πόλεμος; Τι είναι έργο τέχνης; Που γεννούν με τη σειρά τους πολλά νέα ερωτήματα ως τροφή για παραπέρα σκέψη.
~
Οι δυο συλλογές χρωματικά παραπέμπουν στο πριν του πολέμου της Ayse Yaltirim και στο μετά του πολέμου του Τάκη Βαρελά. Στο σημείο αυτό, να τονίσουμε ότι το θαυμαστικό του τίτλου της αυτοέκδοσης «Ανησυχούν τα πουλιά!» που δηλώνει την πρωτόφανταντη έκπληξη για τον συμβατικό πόλεμο που ξεσπά αδιανόητα στη γειτονιά της Ευρώπης, έχει εξαφανιστεί δίνοντας τη θέση του σε ανοιχτού τύπου πρόταση «Ανησυχούν τα πουλιά» που θα μπορούσε να κλείνει με ερωτηματικό απορίας, με θαυμαστικό έκπληξης και με τελεία τετελεσμένου γεγονότος και σιωπηρού συμβιβασμού ή αποδοχής. Εδώ, όμως οι δύο καλλιτέχνες επιθυμούν αρχής γενομένης της λαογραφικής Στέγης και εν συνεχεία του κόσμου όλου να γίνει ένα γόνιμο εργαστήρι διερώτησης μέσω της τέχνης. Έναυσμα για στοχασμό στο μεγάλο ζήτημα της Ειρήνης και του Πολέμου, στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την τέχνη και τη σκληρότητα αντιμετώπισης του έργου τέχνης ως άλλο ένα κοστολογημένο προϊόν κατανάλωσης(;) στην πνευματική φάμπρικα παραγωγής.
~

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Η εικαστική ενότητα της Ayse είναι πληθωρικά εμβαπτισμένη στα χρώματα που έλκει εν πρώτοις μικρούς και μεγάλους με την οικειότητα μιας παρατεταμένης παιδικότητας ή παιδικοφάνειας. Εξετάζοντας τα έργα διεξοδικότερα σε απόσταση αναπνοής παρατηρούμε γυναικόπαιδα σε ανησυχία με έντονη εκδηλωμένη έκφραση των άνω και κάτω άκρων. Χέρια αγγίζουν, διαπληκτίζονται, αγγίζουν ή δείχνουν ξεκάθαρα προς κάτι ασαφές εν είδη διαλόγου. Βλέπουμε συγκεντρώσεις γυναικών σε φεμινιστική αμφικτιονία σημαντικών αποφάσεων με μεγάλα φορέματα που σκεπάζουν τα χέρια ολοκληρωτικά. Πολλές φορές τα σώματα απεικονίζονται σε ασυνήθιστα ευλύγιστες κινήσεις που παραπέμπουν στο κάθισμα και λύγισμα του πένθους ή του αβάσταχτου πόνου ή ανησυχίας, που όπως μια μάνα θα πρέπει να βρει το κουράγιο να αποκρύψει στα παιδιά. Φορές, η φύση και αυτή καταπονημένη από την ανθρώπινη παρέμβαση παρουσιάζεται -απουσία ανθρώπου ή ζώου- με σημαντικά αφύσικες στρεβλώσεις.

Η εικαστική ενότητα του Τάκη Βαρελά ζυγίζει το φαινόμενο του πολέμου στην αντιληπτική παλάντζα του δημιουργού με κινητά αντίβαρα από εκατομμύρια θύματα, αυτά τα τρυφερά σπουργίτια του πολέμου. Όλα τα έργα είναι σχεδιασμένα insitu -εν θερμώ- σε στρατσόχαρτο με κάρβουνο εκφραστικής βίας πάνω σε ακουαρέλα ως φόρος τιμής και αθωότητας επί του ελάχιστου πετούμενου. Οι φυσικές διαστάσεις των έργων είναι περίπου όσο ένα τετράδιο μαθητή. Πλην, όμως, ο μαθητής στον πόλεμο, δε μαθαίνει γραφή, αλλά διαγράφει από τη συλλογική μας μνήμη ζωγραφίζοντας ασπρόμαυρες ψυχές -ωσάν τα σπουργίτια- συρρικνωμένες, από την αγωνία, τον φόβο, τον θάνατο. Επιδιώκει την ύστατη επιβίωση, απουσία φαγητού, νερού και ζεστασιάς. Είναι οι συνθήκες ζωής που έχει ένας ουκρανικός ή παλαιστινιακός σπουργίτης που σε συστάδες προσπαθεί να βρει στα βομβαρδισμένα ερείπια την παρηγοριά από το πλησίον του. Όταν πολλά σπουργίτια μαζεύονται σε έναν τόπο, είναι αρκετά ανησυχητικό. Όντως ανησυχούν τα πουλιά και μάλιστα πρώτα, όταν διαρρέει απ’ τα έγκατα των ανθρώπινων ορυχείων η δηλητηριώδης οσμή του πολέμου και της βίας. Αυτά τα στρουθία, δες πως κρύβονται κάτω από το κεραμίδι; Πως ξυλιάζουν από το κρύο πάνω στο συρματόπλεγμα; Πως εξαϋλώνονται σαν ψυχές που φτερουγίζουν από το σώμα; Δυστοπικό το μέλλον, αλλά αν συναντήσεις το στρουθίο στην αυλή σου, τότε υπάρχει ακόμα ανθρωπιά, όταν απλώσεις εκείνο το σοφό χέρι των λαών κατάφορτο με σπόρους καλοσύνης.