Η νουβέλα του Αιγύπτιου μυθιστοριογράφου Ibrahim Sonallah Η Επιτροπή κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2019 φροντισμένη από τις καλές εκδόσεις ΑΩ σε μετάφραση της καταξιωμένης και βραβευμένης μεταφράστριας Πέρσας Κουμούτση απευθείας από την πρωτότυπη γλώσσα, την αραβική. Ο Ibrahim Sonallah θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς πεζογράφους του σύγχρονου αραβικού κόσμου και για το έργο του έχει διακριθεί πολλές φορές και έχει λάβει σημαντικά βραβεία.
Η ιστορία της νουβέλας διαδραματίζεται σε μια περίοδο της ιστορίας της Αιγύπτου, την δεκαετία του 1970, όπου η ιμπεριαλιστική Δύση επιχείρησε να εισβάλλει στον αραβικό κόσμο, επιβάλλοντας πολιτικές κυριαρχίας και τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Ο πρωταγωνιστής είναι κάποιος ανώνυμος με απροσδιόριστα χαρακτηριστικά, ένας διανοούμενος ίσως, με υψηλό επίπεδο σπουδών και γνώσεων και αυξημένη την κριτική σκέψη. Ωστόσο ο αναγνώστης | η αναγνώστρια δεν μαθαίνει και πολλά για αυτόν τον πρωταγωνιστή που είναι και ο αφηγητής της ιστορίας, πέραν το ότι σε κάποια στιγμή της ζωής του, κλήθηκε να παρουσιαστεί μπροστά σε κάποια “Επιτροπή”, για να εξεταστεί η υπόθεση του. Ποια ακριβώς υπόθεση και ποιος ο σκοπός της κλήτευσης παραμένουν μετέωρα, καθώς δεν γίνεται απολύτως καμία αναφορά αν αφορά σε κάτι επαγγελματικό ή προσωπικό. Από την άλλη, ούτε και για την “Επιτροπή” μαθαίνει ο αναγνώστης | η αναγνώστρια κάτι συγκεκριμένο. Ούτε ποιος είναι ο σκοπός της ούτε ποια είναι τα μέλη της. Το μόνο που γίνεται αντιληπτό, είναι ότι τα μέλη της ανήκουν στην πολιτικά άρχουσα τάξη, υπονοείται ότι είναι ξένοι αφού ο πρωταγωνιστής συνομιλεί μαζί τους “στην γλώσσα της Επιτροπής”, και γενικά παρουσιάζονται με εκείνη την υπεροψία και το ύφος του παντογνώστη, που χαρακτηρίζει όλους όσοι ασκούν εξουσία. Για τον πρωταγωνιστή γνωρίζουν τα πάντα, έχουν σε έναν φάκελο συγκεντρωμένες όλες τις πληροφορίες, ακόμη και πολύ πολύ προσωπικές, όπως για παράδειγμα ότι δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει σεξουαλικά μια συγκεκριμένη κυρία.
Γενικά η “Επιτροπή” αντανακλά τα παράλογα χαρακτηριστικά των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Τα ερωτήματα που θέτουν στον πρωταγωνιστή είναι παράδοξα και η απαιτήσεις τους εξωφρενικές. Εν τέλει για να εξετάσουν την υπόθεση του, ζητούν από τον πρωταγωνιστή να ερευνήσει και να παρουσιάσει την πιο αστραφτερή προσωπικότητα του σύγχρονου αραβικού κόσμου, που έπαιξε τόσο σημαντικό ρόλο για τον οποίο θα μνημονεύεται εσαεί. Και στο σημείο αυτό ο πρωταγωνιστής αρχίζει την έρευνα του, και εδώ είναι που ο συγγραφέας δεξιοτεχνικά ασκεί σκληρή κριτική σε όλους εκείνους που θέλαν να ξεριζώσουν το αραβικό στοιχείο από την Αίγυπτο και να εγκαθιδρύσουν τα δικά τους καπιταλιστικά και ιμπεριαλιστικά ιδεώδη, εξυπηρετώντας ένα και μόνο σκοπό, το χρήμα. Ο πρωταγωνιστής καταλήγει στο πρόσωπο που ονομάζει “Δόκτορα” και στο προϊόν που εισήγαγε αυτός, την “Κόκα Κόλα”. Το τέλος της νουβέλας και το τέλος του πρωταγωνιστή καφκικό. Ο πρωταγωνιστής αρχίζει και τρώει την σάρκα του, κατασπαράσσοντας τον εαυτό του.
Ο συγγραφέας έχοντας ξεκάθαρες αριστερές πολιτικές πεποιθήσεις, για τις οποίες μάλιστα έχει και φυλακιστεί, ασκεί μέσα από την συγκεκριμένη νουβέλα σκληρή κριτική στο κοινωνικοπολιτικό σύστημα της χώρας του. Οι ξένες πολιτικές δυνάμεις και τα ξένα οικονομικά συμφέροντα που επιβλήθηκαν στην εγχώρια αγορά στο όνομα του “εκσυγχρονισμού και της ανάπτυξης”, διάβρωσαν πολιτικούς θεσμούς, με αποτέλεσμα η Αίγυπτος να γίνει έρμαιο στα χέρια των επιτήδειων, ντόπιων και ξένων. Η διαπλοκή της κυβέρνησης και των ξένων οικονομικών πολυεθνικών ενισχύει την ήδη υπάρχουσα τότε διαφθορά του πολιτικού συστήματος της Αιγύπτου, παγιδεύοντας στα γρανάζια της κάθε πολίτη που διεκδικεί για τον εαυτό του, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και της ελευθερίας. Στην κατατοπιστική της εισαγωγή η Διώνη Δημητριάδου αναφέρεται στον εγκλωβισμό που πολίτη σε έναν μηχανισμό εξουσιαστικό και καταδυναστευτικό σε έναν κλοιό που όλο σφίγγει γύρω του. «Η αίσθηση του αναπόδραστου τέλους. Η μηδαμινότητα της ανθρώπινης οντότητας μπροστά σε απρόσωπες δυνάμεις, οι οποίες τείνουν να τον υπερκεράσουν και βαθμιαία να τον καταργήσουν» (σ. 8).
Οι συμβολισμοί στην νουβέλα του Ibrahim Sonallah δεν είναι υπόγειοι, δεν υποβόσκουν, αλλά είναι ολοφάνεροι και ξεκάθαροι. Ένα είναι το συμπέρασμα από την ανάγνωση της συγκεκριμένης νουβέλας. Ένα το μήνυμα που στέλνει ο συγγραφέας μέσα από τον παραλογισμό και την παραδοξολογία της ιστορίας του. Όποιος τα βάλει με το κράτος, με το σύστημα, θα καταδικαστεί όχι μόνο να φάει τα ιμάτια του αλλά και την ίδια του την σάρκα. Ή μήπως ακριβώς μέσα από αυτή την παραδοξολογία, μέσα από αυτό το εφιαλτικό σκηνικό, προσπαθεί ο συγγραφέας να προειδοποιήσει τον πολίτη για τους κινδύνους που ελλοχεύουν, όχι σε καθεστώτα που ούτως ή άλλως δεν αποκρύπτουν, δεν συγκαλύπτουν τον ολοκληρωτικό και αντιδημοκρατικό τους χαρακτήρα, αλλά σε εκείνα τα καθεστώτα που συγκαλυμμένα και με ευφυΐα χρησιμοποιούν μεθόδους και τρόπους να καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και να χειραγωγούν τους πολίτες; Μήπως όμως προσπαθεί ο συγγραφέας να αφυπνίσει τον πολίτη σχετικά με την δύναμη που έχει, να ορίσει μονάχος του την ζωή του, να καταρρίψει τον ισχυρισμό «το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον»; Δεν μένει παρά να το ανακαλύψετε διαβάζοντας αυτήν την έξοχη νουβέλα του Ibrahim Sonallah!
