“Σχολικές Ποιητικές Διαδρομές. Μια κυψέλη όλο μέλισσες και μέλι…” των Νίκης Μισαηλίδη και Πωλλέτας Ψυχογυιοπούλου
Αθηνά Κοφτερού
Πωλλέτα Ψυχογυιοπούλου

Εάν μου έλεγαν να προτείνω ένα βιβλίο για παιδιά που θα ωφελούσε στη γνωστική, κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξη τους ενώ ταυτόχρονα θα καλλιεργούσε την εξοικείωση και εν τέλει τη δημιουργική ενασχόληση τους με την ποίηση, με βεβαιότητα θα απαντούσα το βιβλίο Σχολικές ποιητικές διαδρομές. Μια κυψέλη όλο μέλισσες και μέλι…, που συνέγραψαν ποιητικά η Νίκη Μισαηλίδη και η Πωλλέτα Ψυχογυιοπούλου, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24γράμματα (2024).

Αντλώντας το υλικό τους από το θεματικό σύμπαν των μαθητών/-τριών, που τόσο καλά γνωρίζουν, οι Νίκη Μισαηλίδη και Πωλλέτα Ψυχογυιοπούλου, ακολουθώντας τη στοχοθεσία του Νέου Προγράμματος Σπουδών της Γλώσσας για το Δημοτικό και το αντίστοιχο της Λογοτεχνίας για το Γυμνάσιο, μας καλούν να «πατήσουμε» πάνω στις σχολικές ποιητικές διαδρομές που χάραξαν, μέσα από τις οποίες οδηγούμαστε σ’ έναν «πυρήνα βαθιάς κυψέλης», που εμπεριέχει, αυτό που θα τολμούσα να ονομάσω «ουσία» κάθε γνωστικού αντικειμένου, κατάστασης, φαινομένου, εικόνας, συναισθήματος και απλών αντικειμένων/πραγμάτων που σχετίζονται με τη σχολική ζωή.

Νίκη Μισαηλίδη

Επιλέγοντας την παλαιότερη ιαπωνική ποιητική φόρμα του τάνκα, (tanka/ σύντομο τραγούδι/ ποίηση), επιτυγχάνουν με τον καλύτερο τρόπο, το πιο σημαντικό κι ελκυστικό ίσως γι’ αυτές τις ηλικίες: την απλότητα και την ποιητική προσέγγιση του «οικείου». Πόσο έξυπνη επιλογή, όταν προφανώς επιθυμείς ν’ αποφύγεις τον διδακτισμό, αντιθέτως επιθυμείς να δημιουργήσεις στιβαρή γέφυρα διαδρομής που ενώνει τον υπαρκτό κόσμο του σχολείου, με τον φαντασιακό, την καθημερινότητα της σχολικής βοής με τον ποιητικό κόσμο. Γι’ αυτό το γεφύρωμα «δούλεψαν» οι εργατικές μέλισσες/ποιήτριες στις διαδρομές τους, επιλέγοντας εντέχνως κάθε πετραδάκι /λέξη και σημείο στίξης δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στον αριθμό των συλλαβών κάθε στίχου πατώντας με προσοχή και τηρώντας τον ποιητικό κανόνα 5-7-5 & 7-7 του ποιητικού είδους του τάνκα. Ταυτόχρονα στους στίχους τους πλάθονται εικόνες εμπνευσμένες από τη φύση επιδιώκοντας όχι μόνο την εφαρμογή στα ποιήματά τους του βασικού στοιχείου του kigo αλλά και να εξάψουν το ενδιαφέρον του αναγνωστικού τους κοινού, να διεγείρουν τη φαντασία του και να το οδηγήσουν στην καλλιτεχνική δημιουργία των δικών του ποιημάτων τάνκα.

Η πλούσια εικονοποιία, πάλι, δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές και στις μαθήτριες να εξοικειωθούν με το εκφραστικό μέσο της εικόνας και να την διαχωρίζουν με γνώμονα το είδος των αισθήσεων που κινητοποιούν σε οπτικές, ακουστικές/ηχητικές, οσφρητικές και απτικές.

Λεωφορείο
με μικρούς ταξιδευτές

η αίθουσα μας.

Τρέχει στις ακρογιαλιές

ήλιο ψάχνοντας να βρει.

Η «Αίθουσα» (σ. 15) είναι το «λεωφορείο» (και οι μικροί μαθητές και οι μαθήτριες καθώς και οι εκπαιδευτικοί οι «ταξιδευτές») που «τρέχει στις ακρογιαλιές» του Ομήρου «ήλιο ψάχνοντας να βρει». Και το «ταξίδι» που κάνουν οι Ν. Μισαηλίδη και η Π. Ψυχογυιοπούλου έχει μία, αφετηρία αλλά διαφορετικές διαδρομές. Η αγάπη για την ποίηση, η καλλιέργεια της φαντασίας και η ενασχόληση με τη δημιουργική γραφή είναι οι βάσεις της αφετηρίας τους. Θα προσεγγίσουν ποιητικά αντικείμενα καθημερινά και οικεία όπως τη «Βιβλιοθήκη» (σ. 18), τη «Γόμα» (σ. 23), τον «Διαβήτη» (σ. 28), τον «Διαδραστικό πίνακα» (σ. 30), το «Θρανίο» (σ. 38) και άλλα, τα οποία είναι στενά συνδεδεμένα με την καθημερινή σχολική ζωή και τα οποία εξυπηρετούν όχι μόνο βασικό λειτουργικό ρόλο αλλά βρίσκονται σε άρρηκτη σύνδεση με τα πρόσωπα και αποτελούν σημείο εκκίνησης της δημιουργικής φαντασίας, όπως:

Η κιμωλία
στον πίνακα τρέχει σαν

άσπρο σύννεφο.

Μαλακή και πορώδης

πολύστιχη έμπνευση!» (σ. 42).

Και από τα αντικείμενα, το ποιητικό «ταξίδι» συνεχίζεται και κάνει μια «σχολική ποιητική διαδρομή» στα σχολικά μαθήματα. Η «Γεωγραφία» (σ. 20) και η «Γυμναστική» (σ.25), τα «Θρησκευτικά» (σ.39) και η «Ιστορία» (σ.40), η «Βιολογία» (σ.19) και η «Χημεία» (σ.68) μεταπλάθονται δημιουργικά και συντίθενται σε χώρους στους οποίους:

Ταξιδεύουμε
σε άγνωστες χώρες και

σε ωκεανούς.

Ζούμε με τις θύμησες

ποιητικών ταξιδιών.» (σ. 20).

Οι δημιουργοί, ως εκπαιδευτικοί, γνωρίζουν τη συναισθηματική εμπλοκή των μαθητών και των μαθητριών με τα σχολικά τους μαθήματα, το άγχος που τους δημιουργούν η σχολική τους επίδοση και οι βαθμοί, η αγωνία που αισθάνονται κατά τις γραπτές δοκιμασίες και τα διαγωνίσματα, αλλά και τη χαρά που βιώνουν σε μια σχολική εκδρομή και στο διάλειμμα αγγίζουν με την πένα τους τον συναισθηματικό τους κόσμο και τον αποτυπώνουν στον ρυθμό της ποίησης τάνκα. «Όνειρο βλέπω:/άριστοι οι βαθμοί μου./Τι ευτυχία!/Ξυπνώ. Πανωλεθρία!/Κρύβομαι τρομαγμένος.» (σ. 16) θα διατυπώσει η ποιητική φωνή θέλοντας να εκφράσει την αγωνία της για τους βαθμούς. Την ίδια αγωνία θα νιώσει και στο ποίημα «Διαγωνίσματα» (σ. 29): «Τα δάχτυλά τους/σφίγγουν το στυλό, γράφουν/τις απαντήσεις./Θάλασσες η ταραχή./Λάθος είναι ή σωστές;». Η αγωνία, όμως, δίνει τη θέση της στα χαρούμενα συναισθήματα που νιώθουν και γεύονται οι μαθητές και οι μαθήτριες στην ευχάριστη είδηση της σχολικής εκδρομής: «Όνειρο θα ΄ναι/καλοκαιρινής νυκτός. Πάμε εκδρομή!/Οι χαρές μας κύματα/νησί γύρω οι φίλοι.» (σ. 35). Τα συναισθήματα εναλλάσσονται καθώς η σχολική ζωή είναι πολυεπίπεδη και το πραγματικό πολλές φορές μετουσιώνεται σε φαντασιακό, όπως δίνεται με ακρίβεια και πρωτοτυπία στον/στην αναγνώστη/-στρια.

Εκεί προς το τέλος των σχολικών ποιητικών μονοπατιών, διαφαίνεται ξεκάθαρα, κατά την άποψη μου, πως η Νίκη και η Πωλλέτα, επιτυγχάνουν να μαγνητίσουν με μαεστρία τους μαθητές και τις μαθήτριες καθώς και τους/τις εκπαιδευτικούς τους και ως γητεύτρες να τους/τις οδηγήσουν στην κυψέλη δημιουργικής ενασχόλησης με την Ποίηση. Εκεί είναι το μέλι, μας ψιθυρίζουν στην ποιητική τους συνομιλία οι δύο ποιήτριες, αρκεί να το ψάξεις για να το γευτείς…

Είδα, άκουσα, μύρισα, γεύτηκα, άγγιξα και στο τέλος βρέθηκα σαν «ταξιδιάρικο πουλί/στον χάρτη [να] φτερουγίζω» (σ. 20) ή σαν ευέλικτη στοχαστής;

Περισσοτερα αρθρα