Η ποιητική συλλογή της Πωλλέτας Ψυχογυιοπούλου Αποστάτες Άγγελοι (Κουκκίδα, 2024, ISBN 978-618-208-093-1) πραγματεύεται το πένθος και αποτελεί μια βαθιά συναισθηματική και ειλικρινή αποτύπωση της ανθρώπινης εμπειρίας απέναντι στην απώλεια. Μέσα από τους στίχους της, η ποιήτρια επιχειρεί να διερευνήσει την πολυπλοκότητα του πένθους: Μειδίαμα Νεκρού. Κι άλλο κακό;/ Πρώτη φορά αντίκρυ στον θάνατο∙/ αντιστέκομαι/ μα ευλαβικά τον νεκροφιλώ… (Ποίησης εστία, σ.12).
Οι στίχοι της Ψυχογυιοπούλου αποκαλύπτουν την ακατέργαστη φύση της λύπης, με την ποιήτρια να μη φοβάται να αποτυπώσει τον πόνο, την απόγνωση και την αίσθηση του κενού που αφήνει πίσω της η απώλεια. Η γλώσσα είναι γεμάτη από εικόνες που ζωντανεύουν την εμπειρία του πένθους και επιτρέπουν στην αναγνώστρια και στον αναγνώστη να αισθανθεί τη βαρύτητα και τη σιωπηλή οδύνη που τη συνοδεύει: …Δίπλα της… οι νεκροί οικεία εμμονή…. Χωρίς αυτούς ανούσια η ζωή.// Κάνει κρύο εδώ πέρα./ Ένα ποίημα αλλιώτικο αναδύεται /υπέρ ψυχών. («Υπέρ ψυχών», σ. 19). Η ποιητική φωνή πηγάζει από τα βάθη της ψυχής, με κάθε στίχο να αποτελεί μια προσπάθεια κατανόησης, μια απόπειρα να απαντηθούν τα αναπάντητα ερωτήματα που συνοδεύουν την απώλεια, όπως στο σονέτο «Σκοτεινή γραφίδα» (σ. 69): Πάλι θανάτου σημάδι μου γνέφει….πόνος στα μάτια, ματιές αναστρέφει/ κεντά παντού, καρφώνει κατάματα/ ακραία αναδεύει αισθήματα/ στα χνάρια πένθους τη ζωή μου στρέφει…
Η ζωή μας είναι μια διαδικασία συνεχών αποχωρισμών – απώλειες που σχετίζονται με τον θάνατο αλλά και εξελικτικούς αποχωρισμούς, με τις αλλαγές και την ωρίμανση καθώς προχωράμε στη ζωή. Ακόμη και η ίδια ροή του χρόνου μπορεί να μας επηρεάσει. Ο πρώτος αποχωρισμός συμβαίνει τη στιγμή της γέννησής μας και ο τελικός, όταν θα αποχωριστούμε την ίδια μας τη ζωή. Μεσολαβούν θάνατοι αγαπημένων προσώπων και απώλειες σχέσεων που μας τραυματίζουν ψυχικά …τάφους καταμετρώ/ ζωντανών και νεκρών («Μωβ», σ.24). Θρηνούμε στις ψυχικές και σωματικές αρρώστιες. Θρηνούμε, όταν βλέπουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα να γερνούν. Και βέβαια η ζωή μας έχει συνεχείς προκλήσεις είτε οικουμενικές (οι πόλεμοι, οι πανδημίες), είτε εθνικές-κοινοτικές (Οικονομική κρίση, Τέμπη) είτε προσωπικές που αναδεικνύουν την ανθρώπινη ευαλωτότητα. Κανένας θάνατος δεν είναι εύκολος, καμία απώλεια δεν είναι μικρή και οι εμπειρίες του τραύματος πολυδιάστατες.
Η τέχνη, και στην περίπτωση αυτή η ποίηση, είναι μια μορφή έκφρασης του ανθρώπινου πόνου και στη συγκεκριμένη περίπτωση, μέσω της ποίησης, η Πωλλέτα Ψυχογυιοπούλου αναζητά το νόημα μέσα στο χάος της απώλειας, τη συμφιλίωση με την απουσία που προκύπτει είτε από την ψυχική ασθένεια είτε από τον θάνατο, την αποδοχή της νέας πραγματικότητας που επιβάλλει το πένθος. Οι στίχοι συχνά αναφέρονται στις αναμνήσεις, που γίνονται το μόνο απτό σημάδι της ύπαρξης των αγαπημένων προσώπων. Η ποιήτρια καταφέρνει να αποδώσει την αίσθηση της χρονικότητας, του παρελθόντος που διαπερνά το παρόν και του πόνου που παραμένει ζωντανός παρά το πέρασμα του χρόνου: Ασπρόμαυρη φωτογραφία/ με φόντο το παγκάκι/ τα δέντρα σκηνογράφοι άψογοι./ Παπαρούνες με άλικο χρώμα/ φλογίζουν τον κάμπο∙/ η μάνα μού γνέφει φορώντας ταγέρ/ ασορτί φωτεινό το χαμόγελο…(«Φωτογραφικό κλικ», σ.20).
Η ποιητική συλλογή Αποστάτες Άγγελοι αποτελεί ένα δυνατό και συγκινητικό έργο που μιλάει για την ανθρώπινη εμπειρία του πένθους με τρόπο προσωπικό και καθολικό. Καταφέρνει να συνδέσει την αναγνώστρια και τον αναγνώστη με τα βαθύτερα συναισθήματα που συνοδεύουν την απώλεια, προσφέροντας μια βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής σε στιγμές μεγάλης οδύνης. Τα συναισθήματα είναι πολλά: …Κυνηγώ τη λήθη,/θάβοντας την ενοχή… (Συναγερμός, σ. 67) και Το μόνο πάθος μου/ ο φόβος./ Στοιχειώνει τη ζωή μου… («Χώμα τάφος», σ. 66). Μέσα από τους στίχους, το αναγνωστικό κοινό καλείται να αντιμετωπίσει τα δικά του συναισθήματα αναφορικά με το πένθος και να βρει ανακούφιση και κατανόηση μέσα από την τέχνη της ποίησης.
Η δημιουργός, επίσης, δεν διστάζει να θίξει θέματα που παραμένουν στιγματισμένα, όπως η κατάθλιψη, η άνοια, η ψύχωση, ο εγκλεισμός, τα ψυχιατρεία. Κανένας για αυτούς μας λέει η ποιήτρια στο ποίημα «Επισκεπτήριο» (σ. 41) και μας προσφέρει μια ευκαιρία για την κατανόηση και την αποδοχή της ψυχικής ασθένειας ως μιας πραγματικής και σημαντικής πτυχής της ανθρώπινης εμπειρίας: Στην πτέρυγα την έκτη/ στο Δαφνί/ επί ποινή ανυπαρξίας/ ψυχές κουρέλια/ σκιαμαχούν παραπεταμένες… («Έκτη πτέρυγα», σ. 36). Μέσα από τους στίχους, αποτυπώνει τις εσωτερικές μάχες, τις στιγμές απελπισίας, αλλά και τις ακτίνες ελπίδας που αναδύονται από την εμπειρία με την ψυχική ασθένεια: Δυσβάσταχτο το βάρος. Μάτια/δέσμια στο κενό/ γυρεύουν ίαση... («Ανοίκειες φωνές», σ. 30)
Η ποίηση της Ψυχογυιοπούλου λειτουργεί όχι μόνο ως λογοτεχνικό έργο, αλλά και ως εργαλείο εκπαίδευσης. Αναλαμβάνει να «γεφυρώσει» το χάσμα ανάμεσα σε όσους κατανοούν τον ψυχικό πόνο εκ των έσω και σε όσους ίσως δεν έχουν βιώσει ποτέ μια ψυχική ασθένεια. Αναδεικνύει τη σύνθετη φύση της ψυχικής υγείας. Οι εικόνες που δημιουργούνται στους στίχους είναι συχνά έντονες και σπαρακτικές: Κάγκελα εμπρός τους,/ κάγκελα εντός τους («Έκτη πτέρυγα», σ. 36). Αποτελεί μια σημαντική προσφορά στην κατανόηση και στον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου. Μέσα από τα ποιήματα, οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες καλούνται να διαλύσουν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, και να αναγνωρίσουν την πολυπλοκότητα και την ανθρώπινη διάσταση της ψυχικής υγείας:…Ζωή και τρέλα συνοδοιπορούν …(«Φαύλος εγκλεισμός», σ .29).
Αναμφισβήτητα, κάθε τραυματική εμπειρία, είτε πρόκειται για απώλεια, είτε τη βίωση της ψυχικής ασθένειας (της δικής μας ή των κοντινών μας προσώπων), αφήνει ίχνη, είτε σε παγκόσμιο επίπεδο είτε σε μικρότερη κλίμακα στις οικογένειες, τα οποία περνούν από γενιά σε γενιά. Τα τραυματικά γεγονότα δεν αφορούν μόνο όσους τα βιώνουν, αλλά όλους μας. Η ποιητική συλλογή Αποστάτες Άγγελοι είναι ένα συγκλονιστικό και βαθιά ανθρώπινο έργο, που καταδύεται στα σκοτεινά νερά του πένθους και της ψυχικής οδύνης. Μέσα από την ανάγνωση των ποιημάτων, ωθούμαστε να απομακρύνουμε κάθε πρίσμα προκατάληψης και κάθε διάθεση επεμβατικότητας και καλούμαστε να βιώσουμε τον ανθρώπινο πόνο με ενσυναίσθηση και κατανόηση.
