Ο Γεώργιος Σχορετσανίτης ταξίδεψε σε ποικίλα μέρη του κόσμου. Η διαλεκτική που ανέπτυξε από τις περιηγήσεις, τροφοδότησε πολλά έργα του ταξιδιωτικής γραμματείας το περιεχόμενο των οποίων αποτέλεσε τροφή και δικών μας γνώσεων όσον αφορά τον πολιτισμό και τη λαογραφία των εθνών. Το πρόσφατο πόνημά του, «Σελίδες Καταλωνίας»[i] (Οδός Πανός, 2023), επικεντρώνεται στο εδαφικό τμήμα της Ισπανίας που έχει πρωτεύουσα τη Βαρκελώνη. Πρόκειται για περιοχή της Νοτιοδυτικής Ευρώπης με πολιτισμική παρουσία από την αρχαία εποχή. Ο συγγραφέας διασώζει τη βιωμένη του γνώση από το ταξίδι, την οποία κοσμεί με φωτογραφίες, όπως τα υπόλοιπα ταξιδιωτικά του έργα.
«Τρεις χρόνοι» έλεγε ο Άγιος Αυγουστίνος «υπάρχουν: το παρόν του παρελθόντος, το παρόν του παρόντος και το παρόν του μέλλοντος». Το ζην, πράγματι, συνιστά έμβλημα του παρόντος, όμως μεταξύ των υποδιαιρέσεων της ιστορικότητας υπάρχει άρρηκτη σχέση. Καθεμία τροφοδοτείται από τις άλλες δύο. Στο περιηγητικό του πόνημα ο Σχορετσανίτης αναδεικνύει την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στις τρεις υποστάσεις της ιστορικότητας, αναλύοντας με διεξοδικό τρόπο τις συναντήσεις των πολιτισμών μέσα στον χρόνο, τις μετατροπές, τις μεταλλάξεις, τη διαχρονικότητα, τη μοναδικότητα του κόσμου της Καταλονίας. Τηρώντας στάση σεβασμού απέναντι στα δημιουργήματα και τους κατοίκους της περιοχής, στρέφει πρώτα τον φωτογραφικό του φακό στην καρδιά της, που είναι η πρωτεύουσα, η Βαρκελώνη, μια πόλη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αξιοθέατα. Βαδίζει στις δρόμους και στα μουσεία, στους καθεδρικούς της ναούς. Αναζητά το παρελθόν, αλλά και τις σύγχρονες τάσεις, τους αρχιτεκτονικούς της ρυθμούς. Την πανέμορφη πρωτεύουσα της Καταλονίας ύμνησε ο Θερβάντες, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, ο Λε Κορμπυζιέ.
Αναφερόμενος στην αρχιτεκτονική της, αναδεικνύει τη σχέση οικονομίας-τέχνης. Παράλληλα υπεισέρχεται στη γενικότερη κουλτούρα της περιοχής. Εστιάζει στις ταυρομαχίες, παράδοση εξακοσίων χρόνων που έπαυσε ολοκληρωτικά το 2012. Εμβληματικές προσωπικότητες που κατάγονταν από την Καταλονία ή έζησαν σε αυτή, βρίσκουν την περαιτέρω καταξίωσή τους στην αφήγηση. Ο Καταλανός καλλιτέχνης Χουάν Μιρό κακοποιούσε του καμβάδες του αντιδρώντας στον πόλεμο (οι περίφημοι «καμένοι πίνακες»). Ο μυθιστοριογράφος Εντουάρντο Μεντόθα ένα χρονικό της γενέτειρας πόλης του, της Βαρκελώνης, κατέγραψε στο έργο του «Η πόλη των θαυμάτων» (1986). Και βεβαίως ο συγγραφέας δεν παραλείπει πολιτικά γεγονότα που σφράγισαν την Ισπανία και στα οποία συμμετείχαν Καταλανοί, όπως η «δίκη Burgos» που καταδίκασε σε βασανιστήρια και θανατική ποινή πολλά μέλη της ΕΤΑ, της βασκικής εθνικιστικής και αυτονομιστικής οργάνωσης. Η δίκη έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πτώση της δικτατορίας του Φράνκο. Στην καταγγελία της συμμετείχαν τριακόσιοι Καταλανοί επαγγελματίες, διανοούμενοι και καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών ο Χουάν Μιρό και ο Περουβιανός Μάριο Βάργκας Λιόσα, από τους σπουδαιότερους μυθιστοριογράφους της Λατινικής Αμερικής.
Πολλά ακόμη ενδιαφέροντα στοιχεία που αφορούν την ιστορία όπως και το παρόν της περιοχής παρουσιάζονται με υποδιαιρέσεις σε ενότητες, ώστε να είναι ευανάγνωστα. Μεταξύ αυτών η έκθεση του Γαλλο-αλγερινού καλλιτέχνη Καντέρ Ατιά που φιλοξενούνταν στο Ίδρυμα Χουάν Μιρό, στη Βαρκελώνη, το 2018. Ο συγγραφέας συζητά θέματα επικαιρότητας, παράδειγμα τις αποκαθηλώσεις αγαλμάτων και μνημείων που παρέπεμπαν στην ισπανική αποικιοκρατία και φυσικά αφιερώνει πολλές σελίδες στον ιδιοφυή Καταλανό αρχιτέκτονα του μοντερνισμού Αντόνιο Γκαουντί, κυρίως στο μεγαλειώδες δημιούργημά του, τον ναό της Αγίας Οικογένειας (Σαγράδα Φαμίλια). Ο ναός ξεκίνησε να χτίζεται το 1882 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με σχέδιο αποπεράτωσης την 7η Ιουνίου του 1926.
[…] Ο θάνατος του μεγάλου δημιουργού υπήρξε από κάθε πλευρά άδικος! Στις 7 Ιουνίου 1926 και ενώ περπατούσε αμέριμνος, όπως πάντα άλλωστε, πραγματοποιώντας τη διαδρομή προς την κοντινή εκκλησία για τη συνηθισμένη καθημερινή του προσευχή, παρασύρθηκε ξαφνικά από διερχόμενο τραμ και τραυματίστηκε σοβαρά. Μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο Νοσοκομείο Σάντα Κρέου, και λόγω έλλειψης σχετικών εγγράφων και της πενιχρής του ενδυμασίας, τον θεώρησαν ζητιάνο, με αποτέλεσμα να μην του παρασχεθεί άμεση και ικανοποιητική ιατρική βοήθεια. Τον αναγνώρισαν όμως την επόμενη μέρα, αλλά η κατάστασή του είχε επιδεινωθεί πολύ για να επωφεληθεί από την όποια εφαρμοζόμενη θεραπεία. Ο Αντόνιο Γκαουντί, πέθανε στις 19 Ιουνίου 1926 την ηλικία των 73 ετών και θάφτηκε δύο ημέρες αργότερα, φυσικά σε μια κρύπτη στο υπόγειο της Σαγράδα Φαμίλια, με μεγάλο πλήθος πολιτών που συγκεντρώθηκε για να τον αποχαιρετήσει. […] (σελ. 14-15)
Παρουσιάζει άλλα εμβληματικά μνημεία της πόλης, όπως το ιστορικό Νοσοκομειακό συγκρότημα Σάντα Κρέου, των αρχών του 16ου αιώνα, έδρα της Καταλανικής Κρατικής Βιβλιοθήκης σήμερα. Περιηγείται -μεταξύ άλλων- το Ναυτικό Μουσείο της Βαρκελώνης, ενώ κάνει διεξοδική αναφορά στο λογοτεχνικό τοπίο της Καταλονίας, κυρίως στα έργα του Μονταλμπάν, σπουδαίου εκπροσώπου της αστυνομικής λογοτεχνίας, τον οποίο χαρακτηρίζει «ένα ειλικρινές και ρομαντικό τέκνο που κατέγραψε τα μικρά μυστικά της πόλης του». Με αφορμή βιωματικά στοιχεία λογοτεχνών της περιοχής, θίγει ζητήματα φύλου και ταυτότητας, όπως και ζωτικότητας πολιτισμού.
Η καταλανική κουλτούρα είναι συνδεδεμένη με το κίνημα του μοντερνισμού. Γράφει ο συγγραφέας: «Σήμερα θεωρείται ένα κίνημα που βασίστηκε περισσότερο στην πολιτιστική αποκατάσταση μιας συγκεκριμένης Καταλανικής ταυτότητας. Η κύρια μορφή της έκφρασης ήταν ο χώρος της αρχιτεκτονικής, αλλά και πολλές άλλες τέχνες, ταυτόχρονα, όπως η ζωγραφική, η γλυπτική και ιδιαίτερα οι διακοσμητικές τέχνες της ξυλουργικής, σφυρήλατου σίδερου, κεραμικών πλακιδίων, γυαλιού και χρυσοχοΐας, ήταν ιδιαίτερα σημαντικές, ιδίως στον ρόλο τους ως υποστήριξης αυτής καθ’ εαυτής της αρχιτεκτονικής». (σελ. 90)
Από τις αφηγήσεις του Σχορετσανίτη οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες αποκτούν γνώση για πρόσωπα και κινήματα σε βάθος χρόνου, για πρωτοπορίες, πειραματισμούς, ιατρική, οικονομία, γαστρονομία, πολιτισμό, πολιτική. Αποικιοκρατία, ισπανικός εμφύλιος, δικτατορία. Ο διαχρονικός διάλογος που ανοίγει ο συγγραφέας ενσωματώνει ένα μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας και του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αναδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι ο χρόνος είναι ο πυρήνας όλων των πραγμάτων, ο αέναος κύκλος ακμής και παρακμής στον οποίο υποβάλλεται καθετί που περνά από τη ζωή αυτή.
Ο Γεώργιος Σχορετσανίτης στο βιβλίο του «Σελίδες Καταλωνίας» αποτυπώνει την ενέργεια της Καταλονίας, μιας περιοχής που δέχθηκε επιδράσεις από τον μαυριτανικό και εβραϊκό πολιτισμό. Οι γλαφυρές και πλούσιες περιγραφές, τα βιωματικά στοιχεία, η εικονοποιία, δεν αφήνουν περιθώριο για πλήξη. Το βιβλίο κερδίζει τον αναγνώστη. Κυρίως η ανοιχτή ματιά, η πολυμέρεια, το πολυδιάστατο των αναφορών.
[…] Μεταξύ των πλοίων που κατασκευάστηκαν εδώ ήταν και το Βασιλικό που χρησίμευσε ως ναυαρχίδα του Δον Χουάν της Αυστρίας (1547-1578), κατά τη διάρκεια της σημαντικής ναυμαχίας της Ναυπάκτου, το 1571, μεταξύ ισλαμικών και χριστιανικών δυνάμεων, όταν διετέλεσε αρχηγός του ενωμένου στόλου της Ισπανίας, του Πάπα και της Βενετίας. Εκείνη την εποχή, σημειωτέον, η βασιλική τριήρης, ήταν η μεγαλύτερη στον κόσμο. Στη δεκαετία του ’70, το Ναυτικό Μουσείο της Βαρκελώνης δημιούργησε ένα πλήρες αντίγραφο του πλοίου, το οποίο σήμερα καταλαμβάνει μεγάλο μέρος στην κεντρική αίθουσά του. Προφανώς είναι το σημαντικότερο έκθεμα του Ναυτικού Μουσείου και το μοναδικό τμήμα που δεν αφαιρέθηκε κατά τη διάρκεια των πολυποίκιλων αρχαιολογικών και αναστηλωτικών εργασιών». (σελ. 104)
Το ταξιδιωτικό έργο του Σχορετσανίτη «Σελίδες Καταλωνίας» εμπλουτίζει την περιηγητική μας γραμματεία. Συνδέει με τα κυκλώματα των πολιτισμών και την πλανητική παράδοση, επιδαψιλεύει γνώση και απόλαυση, συνιστά χρήσιμο οδηγό στα ταξίδια μας, τα πραγματικά και του μυαλού.
[i] Ο συγγραφέας διατηρεί στο έργο, όπως διαφαίνεται και από τον τίτλο, την ορθογραφία της λέξης Καταλονία με ωμέγα (Καταλωνία).
