Θα μπορούσε να ήταν απλώς ένα χαριτωμένο βιβλίο, ένα ποιητικό φυτολόγιο με ενδημικά και εξωτικά είδη λουλουδιών. Η εμφάνισή του παραπέμπει άλλωστε σε αυτό ακριβώς, έτσι όπως στην αριστερή σελίδα κάθε «σαλονιού» του βιβλίου υπάρχει η εικόνα του άνθους και στη δεξιά το ποίημα. Τα Άνθεα όμως των δύο ποιητριών (εκδόσεις ΑΩ, 2023) είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Γιατί δεν περιέχουν απλά τα χαρακτηριστικά κάθε λουλουδιού, ανατρέχουν και στους μύθους και τους συμβολισμούς που συνδέονται μαζί του.
Πίσω από κάθε ποίημα λοιπόν κρύβεται εκτεταμένη έρευνα, η οποία συνοπτικά παρατίθεται στην ευμεγέθη ενότητα «Σημειώσεις» που ακολουθεί τα δύο μέρη του βιβλίου. Και, αν στα ποιήματα για τα ενδημικά άνθη οι σημειώσεις λειτουργούν σαν υπενθύμιση (λίγο-πολύ είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με το ελληνικό μυθολογικό κ.λπ. πλαίσιο), στα εξωτικά λειτουργούν σαν απαραίτητη κλείδα ερμηνείας τους – σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που κάποια ποιήματα της ενότητας να είναι μάλλον δυσπρόσιτα, αν δεν ληφθεί υπόψη η αντίστοιχη σημείωση που τα αφορά.
Το βιβλίο κλείνει ένα πολύ ενδιαφέρον επίμετρο της Ευσταθίας Δήμου, στο οποίο προτείνεται μια ανάγνωση του ποιήματος που δεν εστιάζει στο θέμα του, αλλά στην αφορμή της δημιουργίας του. Η αφορμή μπορεί να είναι είτε ανθρώπινη είτε εξω-ανθρώπινη: «στην πραγματικότητα βέβαια», γράφει η Δήμου, «το τελικό αποτέλεσμα αφορά και αναφέρεται πάντα στον άνθρωπο, ανεξάρτητα από την απαρχή της δημιουργίας».
Στον άνθρωπο λοιπόν είτε σαν άτομο είτε σαν κοινωνική οντότητα αναφέρονται όλα τα ποιήματα της συλλογής και ας έχουν την όψη των λουλουδιών τα οποία χρησιμοποιούν σαν αφορμή για να σχολιάσουν τις μυθολογικές ή λαογραφικές παραδόσεις του, τα έθιμα και τις συνήθειές του, τις πολιτιστικές του αναφορές, τις κοινωνικές του συμβάσεις:
ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΟ (Κατερίνα Λιάτζουρα)
Απ’ όλα τα χρυσάφια
του κόσμου εγώ ξεχώρισα
εκείνο που στο άνθος έδωσε
το λαμπερό του όνομα
Έπρεπε να χρυσίσει
εξ αρχής στους πίνακες
εκείνου του τρελού του Ολλανδού
το ταπεινό
για να αποκτήσει στη συνέχεια
αμύθητη αξία
ΣΙΡΟΥΪ ΛΙΛΥ (Μαργαρίτα Παπαγεωργίου)
ΙΝΔΙΑ
Είμαι, λέει, γυναίκα. Το φύλο μου.
Από τη γέννησή μου μεγαλώνω για ένα σκοπό.
Να παντρευτώ. Να κάνω γιο.
Από τα 12 με στέλνουν στον γαμπρό.
Αν με δέρνει, με βιάζει, θα πω ευχαριστώ.
Αν πιάσω στην κοιλιά ένα θηλυκό,
αλίμονο, ντροπή, ή το σκοτώνω ή να καώ.
Αν χηρέψω, συμφορά, ζητιάνα ή δούλα θα γενώ.
Είτε σαν τη Λίλυ, εξόριστη σε πόλη εκεί ψηλά.
Αν φύγει, θα πεθάνει. Το κάρμα, λέει.
Ας περιμένω, λοιπόν, να μετενσαρκωθώ.
Αν έχω τύχη, θα βγω αρσενικό.
Σε λίγες μέρες φτάνουν στο φεγγάρι
Τον άλλο χρόνο και στον Άρη
Μπορεί εκεί να βρω
τη ράτσα ή το είδος μου.
Δεν είμαι άνθρωπος εγώ.
Είμαι γυναίκα.
Η Δήμου αναφέρει επίσης, στο επίμετρο, ότι «τα άνθη κρύβουν τη σοφία της ζωής, την αλήθεια και τη διάρκεια που πάντοτε επιδίωκε και επιδιώκει ο άνθρωπος». Αναφέρει όμως ακόμη, ανάμεσα σε πολλά άλλα ενδιαφέροντα, την ιδιότητα της φύσης να αναγεννιέται – ένα γεγονός «που αναδεικνύει την ελπίδα σε μέγιστο ζητούμενο αλλά και στην κυριότερη κατευθυντήρια γραμμή της δημιουργίας». Και οι δύο αυτοί λόγοι ή αφορμές ενασχόλησης με τα άνθη απαντούνται στο βιβλίο το οποίο, όπως μπορούμε να καταλάβουμε, έχει βάθος και έκταση που υπερβαίνει την αναφορική ενασχόληση με ένα διαφορετικό είδος ύπαρξης. Χωρίς ωστόσο με αυτό να ξεχνάμε ότι τα λουλούδια ανέκαθεν υπήρξαν ένα τρυφερό σημείο αναφοράς, ψήγματα ομορφιάς που θυμίζουν την καλή πλευρά της φύσης και της δημιουργίας.
Τα άνθεα ωστόσο της συλλογής είναι λουλούδια κυρίως σχηματικά. Στην πραγματικότητα, λειτουργούν σαν αλληγορίες για την ανθρώπινη κατάσταση και σαν σχολιασμός για το χθες, το σήμερα και το αύριο του κόσμου που ο άνθρωπος κατασκεύασε αλλά και εκείνου μέσα στον οποίο βρέθηκε να κατοικεί. Σε κάθε περίπτωση, υπογραμμίζουν τη δυνατότητα που μας παρέχει γενναιόδωρα η φύση να καθρεφτιστούμε μέσα της για να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, αλλά και υπενθυμίζουν τη φυσική σύνδεσή μας μαζί της. Πρόκειται για μια αξιόλογη δουλειά που η πρωτοτυπία της θα συζητηθεί.
