Αισθήσεις και παρατήρηση στην ποίηση της Αλίκης Τσοτσορού-Μύστακα (για το βιβλίο της “Παρακολουθώ εγώ”)
Λίλια Τσούβα

Η Αλίκη Τσοτσορού-Μύστακα, στην ποιητική της συλλογή «Παρακολουθώ εγώ» (Κουκκίδα, 2024), ενσαρκώνει με τέχνη τις ιδέες της. Ορίζουσα του έργου είναι η στιγμή όπως συμφύεται και συνυπάρχει με την καθημερινή παρατήρηση και την εμπειρία. Η συμμετοχή του υποκειμένου στην κίνηση, ο λυρισμός των εικόνων, η ελληνική θαλασσογραφία, προσδίδουν τέρψη στον εσωτερικό μας κόσμο.

Στις πενήντα πέντε συνολικά δημιουργίες της συλλογής «Παρακολουθώ εγώ» ενσωματώνει δεκαεφτά ποιήματα από το βιβλίο της «Φωνή αιωρούμενη» (Γαβριηλίδης, 2004) και δύο από τη συλλογή «Στο Μεσολόγγι» (Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία, 2011). Χωρίς να απεμπολεί τα ουσιαστικά ζητήματα της ζωής, η Αλίκη Τσοτσορού-Μύστακα στρέφει τον φακό στην ομορφιά των πραγμάτων και στα βιωμένα συναισθήματα. Η ματιά αντικρίζει με στωικότητα δραματικές καταστάσεις και τραύματα, ανεκπλήρωτους πόθους και πλέγματα. Ο λόγος γίνεται όχημα για παρατηρήσεις τοπιογραφικές, καλλιτεχνικές, φιλολογικές. Αφορμή πάντα κάτι που συνέβη, στο τώρα ή στο παρελθόν.

Παρακολουθώ εγώ

Θα γράψω κι εγώ ποιήματα για αίμα
που λιγοστεύει;
Για δείκτες που κατεβαίνουν
σημαίνοντας ό, τι πλησιάζει;
Καλύτερα όχι.
Καλύτερα να γράψω
για τις λιακάδες του φθινοπώρου.
Για τις λεμονιές,
όταν μπερδεύοντας φθινόπωρο και άνοιξη ανθίζουν.
Για τους καρπούς τους που δένουνε χυμούς
και αρώματα.
Καλύτερα να γράψω για τα μάτια που κάθε
πρωί ξυπνάνε,
καθώς ανοίγουνε νέες λευκές σελίδες και πιάνουν
το μολύβι.
Νέα σχέδια,

σαν να μην είναι αυτά τα τελευταία. (σελ. 64)

Με το ποίημα αυτό η Αλίκη Τσοτσορού-Μύστακα ορίζει το πλάτος της θεματολογίας (λιακάδες του φθινοπώρου, λεμονιές, χυμοί, καρποί, αρώματα, νέα πλάνα) και μας προσκαλεί σε ένα πανηγύρι αισθήσεων, ένα collage εικόνων που αποτυπώνει οράματα και καταστάσεις, προεκτάσεις εμπειρίας. Η επιθυμία δηλώνεται με συχνή χρήση της υποτακτικής έγκλισης που εκφράζει προτροπή, το ζητούμενο. Το ποιητικό υποκείμενο επιθυμεί να χαρεί, να γευθεί, να ζήσει το όνειρο. Το ρήμα λαχτάρησα επανέρχεται. Κυρίαρχη η αισιοδοξία, η πίστη στην αλλαγή, στη διηνεκή κίνηση.

Παραμύθι

Ν’ ανοίξω νέες σελίδες,
για να ’χω να πορεύομαι.
Σαν Χάνσελ και Γκρέτελ
να σπείρω ψίχουλα τα ίχνη μου.
Να γευτώ γεύσεις δάσους,
βατόμουρα και κάστανα,
μέσα σε φυλλώματα σκιερά.
Να ντυθώ οδοιπόρος μιας άλλης εποχής
με χρώματα παραλλαγής.
Και να φτάσω επιτέλους εκεί όπου, όσοι δεν νοούν,
δεν θα μάθουν ποτέ τι τους περιμένει στο τέρμα
του ονείρου.
Εκεί όπου ρέουν κρασιά γλυκόπιοτα,
χαρίζοντας σκέψεις μύχιες,
λέξεις κρυφές,
ντύνοντας με πολύτιμα υλικά το δέρμα,
έτσι ώστε να μην αποκαλυφθούν

οι μυστικές του ταυτότητες. (σελ. 10)

Σημαντική θέση στην παρατήρηση της Αλίκης Τσοτσορού-Μύστακα κατέχει η τοπιογραφία, ελληνική και ξένη. Κύθηρα, Μεσολόγγι, Αίγινα, Κύπρος, Ικαρία, Barnes, London SW13. Η ποιήτρια μορφοποιεί με ενάργεια τις σταθερές του εκάστοτε τοπίου, την υπόσταση των ιδιοτήτων του. Μεταφέρει τη μέθεξη, την ιδιαιτερότητα. Τα φυσικά φαινόμενα συμπλέκονται και παρασταίνονται στη λαμπρότητά τους. Ακόμη κι αν το τοπίο είναι ήρεμο και ασάλευτο, χωρίς κάποιο εσώτερο συμβολικό βίο, ολοκληρώνεται χάρη στο συναίσθημα, στον ψυχικό κόσμο του ποιητικού υποκειμένου.

Ηλιοβασίλεμα στο Μεσολόγγι

Λιμνοθάλασσα σιωπηλή
με τα κόκκινα ήσυχα νερά σου,
όπου φοίνικες νεαροί
χάνονται στον ορίζοντα.
Ένα βουνό με όνομα θηλυκό
στον ακίνητο καθρέφτη σου
αντιγράφει τον εαυτό του.
Και μια πανσέληνος φωτίζει
όσα πλοιάρια περιμένουν

την πρωινή αδημονία των ψαράδων. (σελ. 29)

Η τέχνη της ποίησης κατέχει σημαντικό μέρος στη συλλογή της Αλίκης Τσοτσορού-Μύστακα, όπως και η επιστήμη της φιλολογίας. Οι λέξεις κομίζουν ποιήματα ποιητικής, διακαλλιτεχνική συνομιλία με ποιητές, όπως ο Κάλβος, ο Σολωμός, ο Καβάφης, συγγραφείς, όπως ο E. M. Forster, την αρχαιοελληνική τέχνη και την τέχνη της Αναγέννησης. Οι πολεμιστές του Riacce, Στο σπίτι της Μελίσσας, Αναγέννηση, Στίξη, Λέξεων ανυπακοή, Αρχαία πλακάκια, είναι μερικοί από τους σχετικούς τίτλους.

Οι λέξεις τρέχουν

Τρέχουν οι λέξεις σαν άλογα,
χωρίς να γνωρίζουν ακριβώς τον αποδέκτη τους.
Ανοίγουν νέους δρόμους,

ιστορώντας περασμένες σημασίες. (σελ. 46)

 

Αναγέννηση

Να εκφράσω λεπτές αποχρώσεις για να
σε περιγράψω,
σαν εικόνα αυγοτέμπερας ή σαν φρέσκο
του Μιχαήλ Άγγελου.
Εκεί όπου το χέρι του Πατέρα συναντά
 το χέρι του Υιού.
            Και γύρω τους στριφογυρίζουν οι αιώνες,
σαν παιδάκια που παίζουνε παιχνίδια
αλλάζοντας κάθε τόσο τα ίχνη στους,

που μένουν πάνω στα σώματα.  (σελ. 12)

Η θεματική στην ποίηση της Τσοτσορού-Μύστακα αφορά επίσης τον έρωτα και τον θάνατο, τις νύχτες, τις γιορτές (Πάσχα, Χριστούγεννα), το τέλος του χρόνου, την αλλαγή της ώρας, τα ανθρώπινα επιτεύγματα (Αστρολάβος), τον δόλο, τη θέση μας στo σύμπαν, την ανθρώπινη απουσία, ακόμη και έναν καφέ Espresso Freddo. Οι αναφορές γίνονται με ρεαλισμό, πυκνότητα, τόνο συχνά αποφθεγματικό, χωρίς το δραματικό στοιχείο, εξ απαλών ονύχων και θετική εξωστρέφεια. Η συχνή χρήση της παρομοίωσης προσδίδει ένταση στα λεγόμενα.

Έγκλημα

Η απουσία του άλλου είναι μια συγκυρία
τόσο ανεπιθύμητη όσο και ειδεχθής.
Όπως τα εγκλήματα,
που ακούμε κάθε τόσο στα δελτία ειδήσεων:
Εφονεύθη, εβιάσθη, απήχθη, εκλάπη.
Όπως οι πολεμικές ενέργειες,
που αφήνουν τα μάτια άδεια από υπομονή,

που αφήνουν τα χείλη άδεια από λέξεις. (σελ. 47)

Ο ρυθμός και οι πλούσιοι εκφραστικοί τρόποι στη συλλογή της Αλίκης Τσοτσορού-Μύστακα «Παρακολουθώ εγώ» αναβρύζουν από ένα λυρικό υποσυνείδητο και μια φαντασία ζωγραφική. Το τοπίο, οι επιθυμίες, η λαχτάρα για το καινούριο, την τέχνη, συνιστούν γοητευτικές «ανταποκρίσεις» της πραγματικότητας που μεταγγίζονται και τέρπουν.

Περισσοτερα αρθρα