Μια συλλογή περί της γυναικείας φύσης είναι αυτή της Έρινας Χαραλάμπους, με το «Ταυ» του τίτλου να εξηγείται στο επίμετρο ως το σχήμα που παίρνει μερικές φορές η μήτρα, «για επιστημονικά ανεπιβεβαίωτους μέχρις στιγμής λόγους», κατά την κυοφορία – ένα φαινόμενο που ενδεχομένως να συνδέεται ιατρικά με την υπογονιμότητα. Όμως δεν είναι μια συλλογή εξύμνησης της γυναικείας φύσης, όσο μια συλλογή πολεμική ενάντια σε ό,τι και όποιον προσπαθεί να την καταπιέσει – όπως άλλωστε διευκρινίζεται και στον υπότιτλό της: «Είκοσι οκτώ ριπές και ένα πολεμικό ανακοινωθέν».

Δυστυχώς εν έτει 2022 τα έμφυλα πρότυπα δεν έχουν ούτε κατά διάνοια ξεπεραστεί και μάλιστα οι γυναίκες ανά την υφήλιο υφίστανται τα πάνδεινα στα χέρια των ανδρών που, εξαιτίας αφενός της μεγαλύτερης φυσικής δύναμής τους και αφετέρου της οικονομικής αντίστοιχης σε περιπτώσεις που η γυναίκα δεν εργάζεται, τις καταδυναστεύουν. Τα περιστατικά γυναικοκτονιών στη χώρα μας αλλά και τα μεγάλα ποσοστά κακοποίησης γυναικών το επιβεβαιώνουν.

Τα ποιήματα της Έρινας λοιπόν σχηματίζουν ένα ηχηρό «κατηγορώ» ενάντια στον κόσμο που μοιάζει να είναι φτιαγμένος από άντρες για άντρες, με ακόμη και τον Θεό να παρουσιάζεται με ανδρικό πρόσωπο και με λόγο καταπιεστικό για τις γυναίκες, σε όλες τις θρησκείες:

μα εγώ, η άνθρωπος ζητούσα

μόνη το ξημέρωμα της  νύχτας

σκεφτόμουν πώς

αν είναι δυνατό

τον Λόγο

τον Πατέρα

συν Αγία

Πνεύματη

να σκοτώσω

μέσα

μου

(από το ποίημα «ΧΧVIII.»)

 

Είναι κατάφωρη αδικία αυτή για τη γυναικεία φύση που, στο κάτω-κάτω, κυοφορεί καθετί νέο και που από τη μήτρα της προκύπτει οποιαδήποτε ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο:

VII.

Στη μήτρα μου επιτελείται το ασύλληπτο

στη γλώσσα μου τυλίγεται το χάος

εσύ στην πίστη σου τυφλώνεσαι

κι εγώ στις λέξεις μου

                                φοβάμαι

 

Όσο για τα παιδιά, αν είναι κορίτσια, νιώθουν να πέφτουν πάνω τους δύο αντίρροπες ματιές, η αρσενική που τις καταδυναστεύει και η θηλυκή που αντιπροσωπεύεται από τη μάνα και ορθώνεται μέσα τους:

ΧΧVII.

Κι αφού οι αντίρροπες ματιές συναντήθηκαν πάνω της με τέτοια ένταση

Κι αφού ό,τι έχει τσακιστεί στη μέση είναι θηλυκό

αδιακρίτως – πάντα – κι ανεπαίσθητα ο χρόνος

                                                                                                σε λιώνει.

 

Καρέλλη, Μαστοράκη, Παπαγεωργίου και άλλες δημιουργοί δανείζουν τα λόγια τους στους στίχους της Χαραλάμπους, όπως στα πιο πάνω ποιήματα, και η ποιήτρια χτίζει επάνω τους νέα σχήματα λόγου, νέες μεταφορές. Μέσα από μια τέτοιου είδους αναπλαισίωση των πρωτότυπων λέξεων γεννιέται κάτι νέο, όμως ο απόηχος των έργων-πηγή κάνει αυτό το νέο να αντηχεί με τη βαρύτητά τους.

Οι μετασχηματισμοί της Χαραλάμπους δείχνουν ωστόσο ότι εντέλει συντελείται μια τεράστια εσωτερίκευση: ζώντας σε έναν κόσμο φτιαγμένο σύμφωνα με τα ανδρικά πρότυπα και μεγαλώνοντας μέσα σε αυτά, οι γυναίκες πείθονται μέσα τους ότι έτσι είναι πραγματικά ο κόσμος και ότι δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς.

Έχω συλλάβει

εγκυμονώ τη λέξη

περνούν οι μήνες

αδημονώ για τις ωδίνες

μα διαστολή καμία

δεν επιτελείται

 

Μια συστολή

μια συστολή μοναχή

συντελείται μέσα μου

(από το ποίημα «ΧΧI.»)

 

Αυτήν ακριβώς την επικίνδυνη εσωτερίκευση πυροβολεί με τις ριπές της η ποιήτρια: τα «θηλυκά που μάζεψαν στο πλύσιμο της θλιβερής ζωής τους», τους «αρσενικούς αδένες» και γενικά τα αρσενικά που πάντοτε «είναι, είναι αρσενικά τα πάντοτε όμως, όμως πάντοτε»:

Θέλω να γίνω η Εωσφέρουσα και δώρα φέρουσα

σαν άλλη Μήδεια – η άλλη

τις λέξεις τα παιδιά σου να ξεσκίσω

την ποίηση να τεμαχίσω

να σ’ την προσφέρω

αμάσητη

αχώνευτη

προς θλίψιν.

(από το ποίημα «XXVII.»)

 

Το βιβλίο κλείνει με ένα «πολεμικό ανακοινωθέν» που κρύβει την παραδοχή ότι η γενιά της ποιήτριας δεν κατάφερε να αλλάξει τα πράγματα, αλλά και την ελπίδα πως θα τα καταφέρει η επόμενη γενιά:

…οι θάλασσες ξεβράζουν πτώματα

όλου του κόσμου τα πηγάδια αναβλύζουν

μέσα από τα ποτάμια αναδίνονται φωνές

σπαράζουν οι γραμματικές

ακούς;

 

Τι τα θες, η ποίηση πια δε φτουράει

Κι έπειτα, έχει κάμποσες να κλάψουν

τη θλίψη της – τη θλίψη.

 

Ύστερα όμως – στ’ ορκίζομαι –

την Κόρη μου θα τη γεννήσω

μα δεν θα βγει σαν όλα τα παιδιά.

 

Η Κόρη μου – σαν ένα κρίνο –

θα έχει λεπτά, όμορφα χέρια

διάφανες κλειδώσεις

η Κόρη μου, κατά πώς φαίνεται

θα υπογράφει τις ανακοινώσεις.

 

Παίρνω βαθιά ανάσα και κλείνω το βιβλίο. Μπορεί η ποίηση πια να μη φτουράει όπως στο παρελθόν, τη δύναμή της όμως τη διατηρεί αλώβητη σε χέρια δυνατών ποιητών | ποιητριών όπως η Χαραλάμπους.

 

Χριστίνα Λιναρδάκη

 

Διάβασα τη συλλογή ακούγοντας το Symphony of Sorrowful Songs, 2nd Movement του Henryk Gorecki που γράφτηκε για τις μητέρες στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.