Το στίγμαΛόγου, διά στόματος Λίλιας Τσούβα και Χριστίνας Λιναρδάκη, ρώτησε τη Γεωργία Συλλαίου για το βιβλίο της Ο δικός της καθρέφτης στο πλαίσιο της εκδήλωσης για τα δέκα χρόνια στίγμαΛόγου.
Λίλια Τσούβα: Αγαπητή Γεωργία, στην εξιστόρηση επιλέγεις το λογοτεχνικό μοτίβο του καθρέφτη. Μέσα απ’ αυτόν οι ηρωίδες σου φέρνουν στην επιφάνεια όσα τις ταλανίζουν. ΗΕρμιόνη καταρρέει ψυχολογικά, η Νόρα αυτοκτονεί, η Στέλλα γίνεται δέσμια ενόςαυταρχικού και κακοποιητικού συζύγου. Οι νατουραλιστές λογοτέχνες θεωρούσαν τηδύναμη του περιβάλλοντος και της βιολογίας στον άνθρωπο καθοριστική. Υπάρχει θέση αιτιοκρατίας, ενός ντετερμινισμού, στη βασική σουσύλληψη;
Γεωργία Συλλαίου: Διηγήθηκα μια ιστορία στην οποία με ενδιέφεραν οι συνέπειες της κακοποίησης στον ψυχισμό των ανθρώπων που όχι μόνο την υπέστησαν αλλά την αναπαρήγαγαν και επιζήτησαν την επανάληψή της. Αναφέρομαι στον γάμο της Στέλλας με έναν άνθρωπο που έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τον θείο της Αντρέα και στην χειριστική συμπεριφορά της Νόρας προς όλους όσους υπέκυπταν στη γοητεία της. Και, εν τέλει, πιστεύω ότι ίσως η χειρότερη κακοποίηση που μπορεί κάποιος να επιτρέψει στον εαυτό του είναι η ενοχή.
Λ.Τ.: Το κρυμμένο μυστικό του σπιτιού της Αλεξανδρούπολης το χειρίζεσαι με λεπτότητα, όπωςοι αρχαίοι τραγικοί τον θάνατο στη θεατρική σκηνή. Δίνεται λύση όμως στο πρόβλημα μετην αυτοδικία. «Είναι πολύ εύκολο», ακούγεται να λέει δύο φορές η Νόρα, το βασικό πρόσωπο τηςιστορίας. Ο αναγνώστης και η αναγνώστρια αισθάνονται ανακούφιση, ότανδιαπιστώνουν τη δολοφονία του ασελγούς. Όμως είναι λύση η αυτοδικία; Μήπως τηναποδοκιμάζεις έμμεσα μέσω της τραγικής κατάληξης της Νόρας, όπως στο Έγκλημα καιΤιμωρία του Ντοστογιέφσκι, όπου τελικά ο Ρασκόλνικοφ παραδίδεται στην αστυνομία,γιατί δεν υποφέρει τις τύψεις;
Γ.Σ.: Αν με ρωτάτε προσωπικά, δεν συμφωνώ με την αυτοδικία. Όμως, η πρόθεσή μου δεν ήταν ούτε να καταγγείλω, ούτε να καταδικάσω, ούτε να ηθικολογήσω. Απλώς παραθέτω τα γεγονότα και τις συνέπειές τους. Κυρίως τις συνέπειες: την ενοχή, την αμφίβολη απόδοση δικαιοσύνης, την απουσία της κάθαρσης και της εξιλέωσης. Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Δεν με ενδιαφέρει να υποδείξω τι είναι σωστό και τι όχι, δεν λειτουργεί κατά τη γνώμη μου με αυτόν τον τρόπο η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα.
Λ.Τ.: Τη Νόρα, την εκκεντρική και ιδιοφυή ηρωίδα σας, την πλάθετε αγγελικά, με στοιχεία ρομαντικά. Αντισυμβατική, αιθέρια, επικοινωνεί με την τέχνη, ζει ανάμεσα στον λογικό καιτον εξωλογικό κόσμο. Αντιπροσωπεύει στο έργο η Νόρα την άποψή σου για την τέχνη;Μπορεί να λειτουργήσει η τέχνη ως αντιστάθμισμα των ανθρώπινων τραυμάτων;
Γ.Σ.: Η Νόρα ίσως είναι ρομαντική με την ευρεία έννοια. Σίγουρα είναι ένας χαρακτήρας πολύ δυνατός, αντιφατικός, χειριστικός (όπως είπα και παραπάνω) και ταυτοχρόνως ευάλωτος, αυτοκαταστροφικός. Όσο για την τέχνη δεν νομίζω ότι σώζει, ούτε ότι οδηγεί σε κοινωνικές ανατροπές. Σίγουρα επηρεάζει και επιβάλλει σε μεγάλο βαθμό τις αισθητικές ανατροπές και τον τρόπο που βλέπει κάποιος τον κόσμο, αλλά σε περιορισμένο πλαίσιο. Επίσης δεν πιστεύω ότι θεραπεύει ακριβώς, εκτός αν την δούμε μέσα σε ένα άλλο, αμφιλεγόμενο πλαίσιο, ημιεπιστημονικό, το οποίο δεν με πείθει. Ίσως η τέχνη να είναι μια παράλληλη πραγματικότητα και θα μπορούσα να δεχτώ ότι κατά κάποιον τρόπο η τέχνη παρηγορεί.
Χριστίνα Λιναρδάκη: Το βιβλίο σου, Γεωργία, είναι εξόχως υπαινικτικό: μιλά για τρεις γυναίκες που μοιράζονται μια κοινή μοίρα και μια κοινή πληγή η οποία δεν αποκαλύπτεται παρά μόνο προς το τέλος του βιβλίου. Ακόμη και ο τίτλος μιλά όχι για πρόσωπο, αλλά για καθρέφτη. Αυτή ήταν η πρόθεσή σου εξ αρχής; Να γράψεις για κάτι χωρίς να το αναφέρεις παρά μόνο στο τέλος;
Γ.Σ.: Από την αρχή του βιβλίου δίνονται στον αναγνώστη τα στοιχεία, του δίνονται όλα τα κομματάκια εκείνα ώστε στο τέλος να συμπληρώσει το παζλ. Νομίζω ότι τελικά λύνονται όλες οι απορίες, σε όλα υπάρχει απάντηση και εξήγηση. Χρησιμοποίησα πολύ το φλάς μπακ, μου αρέσει αυτό το παιχνίδι με τον χρόνο, τον οποίο θεωρώ ενιαίο (κάτι που έχει ειπωθεί πολύ πριν από μένα) και το τέχνασμα του καθρέφτη. Προσπάθησα να είμαι λιτή, αποστασιοποιημένη και να αποφύγω κάθε περιττό συναισθηματισμό. Το θέμα είναι σκληρό, η κεντρική ηρωίδα επίσης. Ήθελα να αποδώσω το κλειστοφοβικό κλίμα, την νοσηρότητα και το βάσανο της ενοχής. Ελπίζω κάτι από όλα αυτά να πέτυχα.
Χ.Λ.: Η Ερμιόνη, η Στέλλα και η Νόρα είναι τρεις διαφορετικές γυναίκες. Λειτουργούν μεταξύ τους σαν καθρέφτες (αναφέρομαι και στον τίτλο της νουβέλας); Γιατί σαν συγκοινωνούντα δοχεία δεν βλέπουμε να λειτουργούν.
Γ.Σ.: Σίγουρα μιλάμε για τρεις διαφορετικές περιπτώσεις, αν και δύο από αυτές, η Ερμιόνη και η Στέλλα, θα μπορούσαν να είναι ένα πρόσωπο που δρα αντίστροφα στη δομή της πλοκής. Έτσι ενισχύεται και το τέχνασμα του καθρέφτη.
Λ.Τ.: Ποιοι λογοτέχνες σε έχουν επηρεάσει;
Γ.Σ.: Στην εφηβεία μου διάβασα πολύ γερμανόφωνη λογοτεχνία, έκανα φύλλο και φτερό τον Τόμας Μαν για παράδειγμα. Αργότερα διάβαζα σχεδόν τα πάντα. Επιρροές; Δεν ξέρω ειλικρινά. Θαυμάζω –πέρα από τη γραφή του – τα ηθικά διλήμματα του Graham Green, τα ερωτήματα, την αγωνία ενός πιστού που αμφισβητεί, παλινδρομεί και παραμένοντας ενοχικός οδηγείται σε υπαρξιακό αδιέξοδο. Παράλληλα όμως με γοητεύει ο κλειστοφοβικός κόσμος καθώς και ο σοκαριστικός αμοραλισμός της Patricia Highsmith. Εν κατακλείδι, εδώ εντοπίζονται και τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ του καλού και του κακού.
Λ.Τ. & Χ.Λ.: Ευχαριστούμε πολύ!
Γ.Σ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.
