Χριστίνα Λιναρδάκη: Θυμάμαι που είχα πρωτοέρθει στον Μωβ σκίουρο στην πλατεία Καρύτση πριν από εννέα χρόνια, με τη χαρά ενός ανθρώπου που ανακαλύπτει έναν νέο, ζεστό χώρο βιβλιοπωλείου. Πώς πήρατε την απόφαση να ανοιχτείτε και στον χώρο των εκδόσεων; Θέλω να πω, δεν είναι εύκολος χώρος, υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός, υπάρχουν κι οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι… Ποιο κενό θελήσατε να καλύψετε εσείς;
Χριστίνα Χ. & Σπύρος Π.: Αγαπητή Χριστίνα, είναι δυνατόν όταν κάποιος αποφασίσει συνειδητά να δημιουργήσει ένα βιβλιοπωλείο να μην ονειρευτεί έστω και για μια στιγμή να εκδώσει κι ο ίδιος κάποτε ένα βιβλίο;
Η πορεία ήρθε αβίαστα, βασιζόμενοι στη διαίσθησή μας, και τώρα κοιτάζοντας πίσω θα λέγαμε σχεδόν νομοτελειακά. Από αναγνώστες, βιβλιοπώλες και έπειτα εκδότες. Σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια μας ενδιαφέρουν μόνο τα βιβλία που θα μας προβληματίσουν, θα μας συνταράξουν, θα μας διαμορφώσουν. Δεν μας ενδιέφερε ποτέ τι πλασάρεται ως ευπόλητο ή εύκολο για να περάσει ευχάριστα η ώρα. Με αυτήν τη λογική ξεκινήσαμε το καλοκαίρι του 2013 το αμιγώς βιβλιοπωλείο του Μωβ Σκίουρου. Σε μια εποχή δύσκολη και σε έναν χώρο και μια κοινωνία όπου οι έννοιες της εμπορικότητας και της ποιότητας σπάνια συμβαδίζουν και καθώς πάντα πιστεύαμε ότι το να χρησιμοποιεί κανείς όρους στυγνού μάρκετινγκ στον πολιτισμό είναι απολύτως χυδαίο αλλά και καταστροφικό για τα όνειρά του.
Αυτή η πολιτική μας βέβαια μπορεί να μην μας εξασφάλιζε να πληρώνουμε εύκολα το νοίκι, αλλά μας έφερε σε επαφή με βιβλιόφιλους, με σπουδαίους ανθρώπους του πολιτισμού και με συγγραφείς που ονειρευόμασταν κάποτε να γνωρίσουμε. Όταν το 2015 προτείναμε σε έναν φίλο πλέον να εκδώσουμε ένα ανέκδοτό του έργο, το ρίσκο ήταν δικό του και όχι δικό μας. Ήταν ο Μάριος Ποντίκας με το «Χλιμίντρισμα», το πρώτο μας βιβλίο και η νέα μας αρχή στον χώρο του βιβλίου ως εκδότες. Η αυλαία αυτής της νέας πορείας άνοιξε στο κατάμεστο θέατρο Άττις του Θεόδωρου Τερζόπουλου, όπου έγινε η παρουσίαση του βιβλίου, και μας αντάμειψε από όλες τις απόψεις.
Όσο αφορά το εκδοτικό τοπίο, τα πράγματα ήταν αρκετά ξεκάθαρα και το ξέραμε. Βεβαίως υπάρχουν μερικοί τεράστιοι εκδοτικοί οίκοι με μεγάλα κέρδη που τους τα αποφέρουν η παραλογοτεχνία και η παραπαιδεία. Αυτοί δεν μας ενδιαφέρουν, δεν μας αφορούν και δεν μας επηρεάζουν. Είναι σαν να εξασκούμε διαφορετικό επάγγελμα. Υπάρχουν όμως -και είναι στην πλειονότητα πιστεύω- εκδότες με πάθος, άνθρωποι που δημιούργησαν μόνοι τους το στίγμα τους ή ακόμα βρήκαν τον εκδοτικό και τον πήγαν παραπέρα μόνοι τους, και οι οποίοι -πώς αλλιώς;- έχουν ως άνθρωποι το ανάλογο ήθος και την ανάλογη αισθητική. Με αυτούς η έννοια της ανταγωνιστικότητας δίνει τη θέση της σε αυτήν της συναγωνιστικότητας και της συμπληρωματικότητας. Τη λέξη «16σέλιδο» και τι σημαίνει μας την έμαθε για πρώτη φορά ο αείμνηστος Σάμης Γαβριηλίδης και πάμπολλες ώρες κάτσαμε πλάι στον Αιμίλιο Καλιακάτσο, τον μεγαλύτερο δάσκαλο και δημιουργό των εκδόσεων Στιγμή, για να μάθουμε τις βασικές αρχές της φιλολογικής και τυπογραφικής επιμέλειας. Μεγάλα ονόματα του χώρου, πιστεύω από μια βαθύτερη δική τους ανάγκη, πίστεψαν σε μια νέα γενιά -η οποία θέλω να πιστεύω ότι περιλαμβάνει και τον Σκίουρο- όπου ο καθένας με τις δικές του επιλογές και αισθητική λειτουργεί συμπληρωματικά. Και όσο περισσότεροι τόσο καλύτερα.
Χ.Λ.: Και η επιλογή του ονόματος; Υπάρχουν όντως μωβ σκίουροι;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Το 2013 αναζητώντας όνομα για το νέο μας εγχείρημα ανατρέξαμε σε διάφορες αγαπημένες μας λογοτεχνικές αναφορές (Οκτάνα, Μπεγκεμότ κ.ά.). Μεταξύ αυτών υπήρχε και κάτι που είχαμε πει ένα βράδυ σχεδόν για πλάκα και τελικά ήταν το πρώτο που θυμόντουσαν οι φίλοι και γνωστοί, που τους λέγαμε τα σχέδιά μας, όταν τους ξαναβλέπαμε. Οπότε κάτσαμε και το σκεφτήκαμε λογικά. Αντί λοιπόν να δανειζόμασταν το όνομα κάποιου αγαπημένου μας ήρωα, θα φτιάχναμε τον δικό μας, τη δική μας αναφορά που θα ήταν λανθάνουσα διακειμενική. Ήταν ένα ρίσκο που πέτυχε και πλέον στην Αθήνα μας φωνάζουν κι εμάς έτσι. Ας σημειωθεί ότι, κοιτάζοντας τώρα τις σημειώσεις που κάναμε τότε, δεν το έχουμε βρει γιατί δεν είχαμε τολμήσει καν να το γράψουμε.
Χ.Λ.: Οι εκδόσεις σας είναι ιδιαίτερα αξιόλογες και αφορούν κυρίως Έλληνες συγγραφείς. Πώς γίνεται η επιλογή τους; Και πώς μπορεί ένας Έλληνας συγγραφέας ή ποιητής να εκδώσει σε εσάς;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Δεν υπάρχει καμία καθορισμένη διαδικασία. Από τη μία είναι τα όνειρα που κάνουμε κάθε βράδυ και καταλήγουν σε έργα, ανέκδοτα και μη, μεγάλων ονομάτων του πολιτισμού μας και ψάχνουμε τρόπο να τους προσεγγίσουμε και από την άλλη πάμπολλοι άλλοι δημιουργοί, πρωτοεμφανιζόμενοι αλλά και γνωστοί, που μας προσεγγίζουν αυτοί. Τα χειρόγραφα είναι πάρα πολλά και περνούν από εμάς, αλλά και από τους υπεύθυνους σε ορισμένες μόνο από τις σειρές μας: ο Γιώργος Πεφάνης στο θέατρο και τελευταία ο Δημήτρης Τανούδης στη σειρά νέων πεζογράφων και ο Αντώνης Τσόκος στην ποίηση. Από πλευράς μας αποφεύγουμε τον όρο «αξιολόγηση», καθώς είναι αρκετά βαρύγδουπος και παραπέμπει σε βαθμολογία. Αφηνόμαστε μόνο να μας πείσουν τα έργα και οι δημιουργοί τους. Παρ’ όλ’ αυτά έχουμε πει ότι για ένα μεγάλο διάστημα δεν θα δεχόμαστε άλλες εκδοτικές προτάσεις, καθώς ο όγκος είναι τεράστιος και αδυνατούμε, χωρίς βέβαια να αποκλείουμε πάντα και τις εξαιρέσεις. Αν υπάρχει κάτι πολύ άσχημο στη δουλειά μας είναι η αίσθηση ότι έχεις αδικήσει κείμενα και δημιουργούς γιατί δεν πρόλαβες να διαβάσεις το έργο, γιατί δεν ενημέρωσες, γιατί δεν απάντησες στο τηλεφώνημά τους…
Χ.Λ.: Εκδίδετε και έργα σε μετάφραση;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Σποραδικά έχουμε εκδώσει κάποιες σπουδαίες μεταφράσεις και είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι. Πρώτα ήταν ο Αλφρέ Ντε Μυσέ σε μετάφραση της αγαπημένης Ξένιας Καλογεροπούλου, μετά ένα παγκόσμιο όνομα στην αρχαιολογία, ο Λουίτζι Μπέσκι, με την ανακοίνωσή του για τη Ζωφόρο του Παρθενώνα σε μετάφραση Γιώργου Δεσπίνη και έπειτα φέραμε στα ελληνικά τον σλοβένο ποιητή Μπάνε Μοζέτιτς σε μετάφραση Αγγελικής Δημουλή.
Αυτό τώρα θα γίνει πιο συστηματικά, κι αν μας ρωτάς, μας ταιριάζει πολύ η Ιταλία.
Χ.Λ.: Θα μας δώσετε μια εικόνα των εκδοτικών σειρών σας; Έχετε θέατρο, ποίηση, πεζογραφία, τι άλλο;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Ξεκινήσαμε με θέατρο και ποίηση και συνεχίζουμε αλλά πάρα πολύ επιλεκτικά καθώς αυτό το κάνουμε για το κύρος αλλά και, όπως έχει ήδη ειπωθεί, «για την ψυχή μας». Βεβαίως και πεζογραφία με νέα πολύ αξιόλογα έργα που ανακαλύπτουμε αλλά και με έναν πόθο να επιστρέψουν στα βιβλιοπωλεία κλασικά διαμάντια που έχουμε ανάγκη. Επίσης δίνουμε μεγάλο βάρος στο δοκίμιο με τη σειρά Ιστορία, εστιάζοντας στον Β’ Παγκόσμιο με τον Ιάσονα Χανδρινό, αλλά και στην νεότερη πολιτισμική ιστορία με την Άννα Μαρία Δρουμπούκη και τον Κώστα Κατσάπη. Ήδη σε αυτή τη σειρά ακολουθούν σύντομα πολλές εκπλήξεις. Βεβαίως τέχνη και αρχαιολογία, όπως είπαμε, αλλά και μαρτυρία, όπως η συγκλονιστική αφήγηση της γυναίκας-θρύλου, Φιλιώς Χαϊδεμένου, για την καταστροφή της Μικράς Ασίας. Δεν μπορούμε εδώ να τα αναφέρουμε όλα. Ας κρατήσουμε ότι οι σειρές του Μωβ Σκίουρου αναπτύσσονται παράλληλα με τα δικά μας προσωπικά ενδιαφέροντα που αφορούν είτε τη λογοτεχνία, την ιστορία, την τέχνη, μεγάλα ονόματα του πολιτισμού που μας σημάδεψαν είτε εσχάτως εξαιτίας και προσωπικών λόγων τη μαγική τέχνη του παραμυθιού.
Χ.Λ.: Πέρα από το περιεχόμενο, ως προς το οποίο η ποιότητα των βιβλίων σας είναι εξαιρετική, τα βιβλία σας είναι άριστα και σαν αντικείμενα. Σας ενδιαφέρουν και οι δύο πλευρές της οντότητας του βιβλίου, έτσι δεν είναι;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Προφανώς. Το βιβλίο ως αντικείμενο, που το κουβαλάς μαζί σου ή στολίζει μια γωνιά στο σπίτι, για εμάς αποτελεί φετίχ και οφείλει να συμβαδίζει απόλυτα με την αισθητική του εκδοτικού οίκου, αλλά και συγχρόνως να εκφράζει το κάθε κείμενο ξεχωριστά. Στο κομμάτι των εξωφύλλων –που είναι και το πλέον σημαντικό- ευτυχίσαμε να έχουμε μόνιμους συνεργάτες δυο εξαιρετικούς και αξιόλογους καλλιτέχνες, τη Μιχαήλα Πλιαπλιά και τον Πασχάλη Ζέρβα, οι οποίοι βάζουν την υπογραφή τους στο εξώφυλλο αφού πρώτα διαβάσουν και αγαπήσουν το κάθε κείμενο.
Χ.Λ.: Σας επηρέασε η συγκυρία της πανδημίας;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Σίγουρα, και επαγγελματικά και προσωπικά. Συγκεκριμένα για τον Σκίουρο δεν μπορούσε να λειτουργεί ως στέκι και εστία πολιτισμού με τις βραδιές και τις εκδηλώσεις που κάναμε. Μέχρι να ξαναδεχτούμε τον κόσμο χωρίς περιορισμούς λειτουργούμε περισσότερο ως γραφείο. Βέβαια η δουλεία του εκδότη δεν σταματά και το διάστημα αυτό βγάλαμε ακόμα πιο πολλούς και σημαντικούς τίτλους. Τα βιβλία όμως χρειάζονται ανοιχτά βιβλιοπωλεία και κόσμο που να μπορεί να τα αγοράσει.
Χ.Λ.: Πώς θα θέλατε να δείτε τις εκδόσεις Μωβ σκίουρος στο μέλλον;
Χ.Χ. & Σ.Π.: Τον Μωβ Σκίουρο στο μέλλον θα τον δούμε με πάρα πολλά νέα βιβλία που θα περνάνε αποκλειστικά από εμάς του δύο, που θα τα αγαπάμε εξίσου, σε μια διαφορετική όμως οικονομική, πολιτική και πολιτισμική συγκυρία, αλλά πάντα στην πλατεία Καρύτση, στον μαγικό αριθμό 4 να γιορτάζουμε με κόσμο δίπλα στο πιάνο κάθε φορά την πρώτη έκδοση.
Χ.Λ.: Σας το εύχομαι από καρδιάς!
* Η ασπρόμαυρη φωτογραφία του Σπύρου Παπαϊωάννου στην αρχή του άρθρου είναι του Γιώργου Θωμόπουλου.
