Παρά την καθίζηση της ποιότητας στην παγκόσμια μουσική σκηνή, η νέα γενιά συνθετών εξακολουθεί να παράγει ποιοτικά τραγούδια και στίχους που εκφράζουν την αγχωτική πραγματικότητα του σύγχρονου κόσμου με ποιητικό τρόπο. Όπως συμβαίνει πάντα με τη δημοφιλή μουσική, οι στίχοι αυτών των τραγουδιών είναι κατά κανόνα απλοί με μια ονειροπόλα διάθεση, έχουν κοινωνικές αναφορές και κατορθώνουν να σπάσουν το μονοπώλιο της πανίσχυρης μουσικής βιομηχανίας, κερδίζοντας εκατομμύρια οπαδούς.
Μια ενδιαφέρουσα τάση στη σύγχρονη δημοφιλή μουσική είναι η προσπάθεια απεγκλωβισμού από την αγγλική γλώσσα που κυριάρχησε στη μουσική παραγωγή για πολλές δεκαετίες. Το κοινό πολλών χωρών, αλλά και ολόκληρων ηπείρων, είναι έτοιμο να αγκαλιάσει τραγούδια που χρησιμοποιούν άλλες γλώσσες όπως η ισπανική η οποία κατακτά πλέον τον κόσμο κι ο πιο γνωστός ίσως τραγουδοποιός που χρησιμοποιεί αυτή τη γλώσσα είναι ο Γάλλοϊσπανός Manu Chao (José-Manuel Thomas Arthur Chao), ο οποίος γνώρισε μεγάλη επιτυχία κυρίως κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Τα τραγούδια του χαρακτηρίζονται από κοινωνικές αναφορές, κυρίως σε σχέση με τη Λατινική Αμερική, και από τη χρήση πολιτικών θεμάτων όπως η μετανάστευση που οδηγεί στη σύγκρουση διαφορετικών πολιτισμών. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά του τραγούδια είναι το El Viento (Ο άνεμος):
Ο αέρας έρχεται
φεύγει μακριά
περνώντας τα σύνορα
σαν έρχεται η πείνα
ο άνθρωπος παίρνει το δρόμο
χωρίς να σκεφτεί
κατά μήκος του μεγάλου δρόμου
προς τη βαβυλώνα
πότε θα γυρίσει
απ’ το μεγάλο δρόμο.
Δείτε αυτό το τραγούδι εδώ:
Οι υπαρξιακές αναζητήσεις είναι ένα άλλο στοιχείο των τραγουδιών του Manu Chao, όπως μπορεί να δει κανείς στο Mi Vida (Η ζωή μου):
Η ζωή μου
καραβάκι δίχως πανιά
αίμα από την πληγή μου…
Η ζωή μου
το τελευταίο μου καταφύγιο
η τελευταία μου ψευδαίσθηση.
Η ζωή μου
χαμένη σφαίρα
πάνω απ’ το μεγάλο δρόμο
λακκούβα συννεφιασμένου νερού σε προάστιο.
Πέρα από το πηγαίο ταλέντο του, ο Manu Chao έχει μεγάλη άνεση στη χρήση πολλών γλωσσών που διανθίζουν τις συνθέσεις του, ενώ συχνά χρησιμοποιεί τη γαλλική γλώσσα. Αυτό συμβαίνει στο τραγούδι Je suis fous de toi (Είμαι τρελός για σένα):
Σε βλέπω στον υπόγειο
Σε πίνω στον καφέ μου
Σε καίω στο τσιγάρο μου
Σε τρώω με τα μάτια
Σε φαντάζομαι κάτω απ’ το ντους
Μας βλέπω μαζί σ’ ένα μεγάλο μπάνιο…
Σου μιλώ μέσα σε κάποιο ταξί…
Σε βλέπω στον υπόγειο
Ανάμεσα στους σταθμούς του Barbes και του Clichy
Είμαι τρελός για σένα.
Σε όλη τη μουσική δραστηριότητα του Manu Chao βρίσκει κανείς το έντονο ενδιαφέρον του για τις χώρες του τρίτου κόσμου που παρακολουθούν τις δυτικές κοινωνίες να φεύγουν προς το μέλλον, καθώς αυτές βουλιάζουν στην παρακμή. Στο τραγούδι του Denia (Ζωή στα αραβικά) φαίνεται αυτή η ανησυχία:
Φτωχή Αλγερία
Η ζωή δονείται στο ρυθμό της απόγνωσής σου
Η ίδια η ζωή ένα ψέμα
Η καρδιά μου πονά σαν σε βλέπω…
Αστυνομία γεμάτη η ζωή σου
Ζωή μουσκεμένη στα δάκρυα της μητέρας
Ζωή τσακισμένη από την τρέλα
Ο τρίτος κόσμος λαχταρά να ακολουθήσει τις αναπτυγμένες κοινωνίες και ευτυχώς αποτελεί πάντα πηγή ταλέντων. Στις μέρες μας, η Αφρική αποτελεί την ήπειρο που γεννά τους πιο ταλαντούχους ίσως καλλιτέχνες και μουσικούς. Ειδικά η περιοχή γύρω από την έρημο Σαχάρα (νοτιοδυτική Λιβύη, Αλγερία, Μάλι, Νίγηρας, Μπουργκίνα Φάσο, βόρεια Νιγηρία), που κατοικείται από την φυλή των νομάδων Τουαρέγκ, έχει αναδείξει σπουδαίους καλλιτέχνες σαν τον Mdou Moctar, τον Bombino (Omara Moctar) και κυρίως τους Tinariwen, ένα πολυάριθμο συγκρότημα που γνωρίζει τεράστια επιτυχία στα διεθνή μουσικά φεστιβάλ συνδυάζοντας την βερβέρικη γλώσσα, την ροκ μουσική και την ηλεκτρική κιθάρα με παραδοσιακές μελωδίες. Το αποτέλεσμα είναι ένα είδος που έχει ονομαστεί Μπλουζ της Ερήμου (Desert Blues). Οι Τουαρέγκ επιδιώκουν τη δημιουργία δικού τους κράτους κι έχουν εξεγερθεί κατά καιρούς γι’ αυτό το σκοπό, γεγονός που ενέπνευσε πολλά τραγούδια των Tinariwen, όπως Τα κορίτσια της Boghassa (Chet Boghassa):
Τα κορίτσια της Boghhassa δε θα μάθουν ποτέ
Ότι φύγαμε στην πρώτη επίθεση.
Και τώρα σ’ εκείνους τους άνδρες
ανατέθηκε ένα καθήκον από το μέτωπο
και πρέπει ν’ αποδείξουν το θάρρος τους.
Λευτερώσαμε το χωριό μας με τουφέκια παλιά
με πέτρες και μαχαίρια
γιατί αλλιώς θα είχαμε πεθάνει όλοι.
Κι όταν σκέφτομαι πως πολεμήσαμε
δίχως νερό την αυγή,
θυμάμαι ότι οι άνδρες μας ήταν γενναίοι.
Τα κορίτσια της Boghhassa δε θα μάθουν ποτέ
ότι φύγαμε στην πρώτη επίθεση.
Δείτε το εδώ:
Όπως είναι φυσικό, η έρημος (tenere) αποτελεί την βασική πηγή έμπνευσης για τους στίχους των Tinariwen:
Η έρημος είναι δική μου
Tenere, πατρίδα μου,
Έρχομαι σ’ εκείνη όταν ο ήλιος πέφτει
Αφήνοντας ίχνη αίματος στον ουρανό
Που η μαύρη νύχτα θα σβήσει.
Μια άλλη γλώσσα που γοητεύει τις καινούριες γενιές είναι η γερμανική κι ένα από τα πιο ταλαντούχα συγκροτήματα που γράφουν στα γερμανικά είναι οι AnnenMayΚantereit (από τα ονόματα των μελών του), στους στίχους των οποίων κυριαρχούν ερωτικές εικόνες σαν αυτή στο Bärfus am Κlavier (Ξυπόλυτος στο πιάνο):
Και κάθομαι ξανά
ξυπόλυτος στο πιάνο
ονειρεύομαι τραγούδια ερωτικά
όπου τραγουδώ για σένα
Εσύ κι εγώ
ήμασταν αλλόκοτοι,
όχι για μένα,
μα γι’ αυτούς που αναστατώνονταν
επειδή κάποιος μας άκουγε τις νύχτες
Καθόμουν εκεί γύρω μαζί σου, μόνος κι ήσυχος
το θυμάμαι πολύ καλά καθώς ξαπλώναμε μόνοι
κάθε πρωί
κι έπειτα στο σπίτι σου
εσύ γυμνή στο κρεβάτι κι εγώ ξυπόλυτος στο πιάνο
Παρόμοιες εικόνες υπάρχουν και στο Vielleicht vielleicht (Ίσως, ίσως):
Είναι όμορφο να σε βλέπω να κάνεις μπάνιο
Κι έπειτα να στέκεσαι μπροστά μου
Λέγοντας, θα είναι μια ατέλειωτη μέρα
Κι όταν με ρωτάς
Τι κάνουμε απόψε
Και γελάμε ανάμεσα σε φιλιά
Συνειδητοποιώ ότι είναι εύκολο
Επειδή είσαι ευχαριστημένη μ’ αυτά τα λίγα
Μου δίνεις χρόνο
Και σκέφτομαι ότι ίσως, ίσως
Θα είναι πάντα κάπως έτσι
Και σκέφτομαι ότι ίσως, ίσως
Θα είναι πάντα κάπως έτσι…
Στο Ozean (Ωκεανός) μιλούν για την ερωτική απογοήτευση :
Νόμιζα ότι θα την κρατούσα μακριά
όμως συνεχίζει να μ’ έχει δικό της…
… όσο πιο γρήγορα γίνεται πρέπει να πάω κάπου αλλού
όπου ο ήλιος λάμπει το χειμώνα
όπου θα μπορώ να μείνω μόνος χωρίς παρελθόν για να ξεκινήσω απ’ την αρχή…
Θέλω μια θάλασσα ανάμεσα σε μένα και το παρελθόν
μια θάλασσα ανάμεσα σε μένα κι όλα εκείνα
Θέλω έναν ωκεανό
Πέρα από τον έρωτα, οι εφηβικές ανησυχίες είναι ένα ακόμα θέμα των τραγουδιών του γερμανικού συγκροτήματος, όπως και οι σχέσεις με τους γονείς τους. Στο τραγούδι Oft gefragt (Συχνά αναρωτήθηκα), ο τραγουδιστής των AnnenMayKantereit μιλά για τη σχέση του με τον πατέρα του:
Μ’ έχεις ντύσει, μ’ έχεις ξεντύσει, με μεγάλωσες
Και προχωρήσαμε, σου είπα ψέματα!
Δεν παίρνω ναρκωτικά
Και πήγα στο σχολείο
Συχνά αναρωτιόσουν για τα δάκρυά μου
Δεν ήθελα να το ξέρεις
Ήσουνα μόνος στο σπίτι, σου έλειπα
Κι αναρωτιόσουν τι να ήσουν άραγε για μένα
αναρωτιόσουν τι να ήσουν άραγε για μένα
Είσαι ακόμα το σπίτι μου
Ήσουν πάντα η ασφάλειά μου
Με διάλεξες και με μεγάλωσες
Ξυπνούσες στη μέση της νύχτας εξαιτίας μου
Το σκέφτομαι πολλές φορές τελευταία
Ήμασταν μαζί στην Πράγα, στο Παρίσι, στη Βιέννη
Στην Αγγλία και το Βερολίνο μα όχι στην Κοπεγχάγη
Συχνά αναρωτιόσουν για τα δάκρυά μου
Έπαψα πια να ρωτώ τον εαυτό μου γι’ αυτά
Αναρωτιόσουν τι να ήσουν άραγε για μένα
τι να ήσουν άραγε για μένα
Είσαι ακόμα το σπίτι μου
Είσαι πάντα το καταφύγιό μου
Δεν έχω σπίτι: μονάχα εσένα
Δεν έχω πατρίδα: μονάχα εσένα
Είσαι το παντοτινό μου καταφύγιο
Είσαι το παντοτινό μου καταφύγιο
Δείτε το βιντεοκλίπ αυτού του τραγουδιού εδώ:
Επιλογή και μεταφράσεις από τα αγγλικά:
Απόστολος Σπυράκης
ΠΗΓΕΣ:
- https://lyricstranslate.com/en/manu-chao-lyrics.html
- https://genius.com/artists/Tinariwen
- https://lyricstranslate.com/en/annenmaykantereit-lyrics.html
- https:// www.musicmixmatch.com/lyrics/AnnenMayKantereit/Oft-gefragt/translation/english