Βασικό χαρακτηριστικό στη γραφή της Ευσταθίας Δήμου, στις 32 μικροαφηγήσεις του Λευκού τοπίου (εκδόσεις Ενύπνιο, 2024), είναι μια κατάσταση  μεταιχμιακή ή μια καθοριστική στιγμή.

Στην κατάσταση-στιγμή αυτή, το κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης μεταβάλλει κάποιες παραμέτρους στη ζωή του, αναστοχάζεται, περνά πάντως σε μια διαφορετική φάση που εκτείνεται στο μέλλον με απρόβλεπτες συνέπειες. Με δεδομένη την ανατροπή.

Σύντομες ή εξαιρετικά σύντομες αφηγήσεις, τριτοπρόσωπες, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η επιθυμητή απόσταση από τα τεκταινόμενα, και το αποτέλεσμα να είναι αποστασιοποιημένο, χωρίς περιττούς συναισθηματισμούς. Στην αφήγηση παρεμβάλλονται διάλογοι, άλλοτε σε ευθύ λόγο άλλοτε πλαγιασμένοι. Που εντάσσονται πλήρως στο ύφος, χωρίς να διακόπτουν τη γρήγορη ροή. Το κεντρικό πρόσωπο αναφοράς συνοδεύεται τις πιο πολλές φορές από αόριστη αντωνυμία (ένας συγγραφέας, ένα παιδί, ένας βράχος, ένας δρόμος). Η γραφή της Δήμου πλησιάζει κάποτε το ύφος των θυμοσοφικών αφηγήσεων.

Στις αφηγήσεις δεν υπάρχει τίτλος. Με τον τρόπο αυτό προβάλλει εντονότερα ο κεντρικός τίτλος, Λευκό τοπίο – μου φέρνει στο μυαλό τοπίο με χιόνι ή άγραφη σελίδα. Στο απάτητο χιόνι ή στη λευκή σελίδα, χαρτιού ή ηλεκτρονική, όλα μπορούν να αλλάξουν της επόμενη στιγμή, να περάσουν σε μία διαφορετική κατάσταση, ανατρέποντας τα δεδομένα.

Οι πρώτες αφηγήσεις αφορούν τη σχέση του συγγραφέα με τη γραφή. Όπως τη στιγμή που ο συγγραφέας αποφασίζει να χωρίσει, μετά την πολύχρονη συμβίωσή τους, από τη σκέψη. Και της το ανακοινώνει. Εκείνη αντιδρά, αλλά όταν τον αποχαιρετά, του λέει: «Να με σκέφτεσαι» (σ. 8)

Ή τη στιγμή που το ποίημα διαμαρτύρεται στον ποιητή, ο οποίος καιρό αφαιρεί αυτά που νομίζει περιττά, κι εκείνος τεντώνει την αφαίρεση ως τα έσχατα όρια (σ. 9)

Καθώς ο συγγραφέας πιστεύει ότι τελείωσε το μυθιστόρημά του χωρίς να βάλει τίποτα από τις εμπειρίες και τα πρόσωπα της ζωή του, παρεμβαίνει ο ήρωας του μυθιστορήματος και μονολογεί πως ξένες ήταν οι εμπειρίες και τον αδικούν: Όλα εκείνος τα ’ζησε και μ’ έκανε κομπάρσο σε ρόλο πρωταγωνιστή (σ. 21)

Η Δήμου πότε με σοβαρότητα, πότε με παιγνιώδη διάθεση, δίνει τον μόχθο της δημιουργίας με τα σύντομα στοχαστικά κείμενά της. Το παιχνίδι με τις λέξεις, η χρήση των εκφραστικών μέσων, η εναλλαγή αφήγησης και διαλόγου δίνουν την όψη μικρών φιλοσοφικών στοχασμών στα κείμενα.

Και τι συμβαίνει όταν ένας άντρας που προτιμά την παρέα της σκιάς του πέρα από κάθε άλλη παρέα γίνεται η σκιά της σκιάς του; (σ. 31) Ο αναγνώστης καλείται να δώσει τη δική του απάντηση, με τη δική του οπτική.

Το παιδί που αποφάσισε να μετρήσει όλα τα αστέρια του ουρανού μένει σε εκείνη τη στιγμή σαν πετρωμένο, ενώ οι συνομήλικοί του μεγαλώνουν, ερωτεύονται, κερδίζουν ή χάνουν τη ζωή τους (σ. 22)

Οι προεκτάσεις από τις σημαντικές στιγμές που βιώνουν οι πρωταγωνιστές των αφηγήσεων, ξεκινώντας από το παρελθόν εκτείνονται στο παρόν αλλά και στο μέλλον, κάποτε στην αιωνιότητα.

Ο χρόνος αποτελεί σταθερή μουσική υπόκρουση στις αφηγήσεις της Δήμου. Για παράδειγμα, σε σχέση με το τέλος, τον θάνατο. Ο ηλικιωμένος που μέσα από τη φθορά του σώματος αναπολεί το παρελθόν και, μέσα στον ύπνο αλλάζουν και τα δύο σώματα σε ένα άλλο, πέρα από τη σάρκα και τη φθορά (σ. 11)

Με τον χρόνο και το τέλος σχετίζεται και το θέμα της μοναξιάς. Όπως τη μοναξιά που νιώθει το άγαλμα ενός ήρωα σε μια πολυσύχναστη πλατεία, μακριά από  τους χώρους που έδρασε, τη στιγμή που συνειδητοποιεί τη μοναξιά των ανθρώπων στα παγκάκια της πλατείας (σ. 26)

Και, φυσικά, ο στοχασμός δεν θα μπορούσε να αφήσει έξω τον έρωτα. Στα φυτά, για παράδειγμα, που ερωτεύονται κυρίως υπόγεια, με τις ρίζες τους σε συμπλέγματα κάτω από το χώμα (σ. 14)

Συνδέοντας τα όσα επισήμανα πιο πάνω για λευκό τοπίο-χιόνι, όπου όλα μπορούν να αλλάξουν στη στιγμή – ακόμη κι αν η αλλαγή δεν είναι πατημασιές, αλλά λέξεις – παραθέτω το συντομότατο αλλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικό στη στοχαστικότητά του κείμενο:

Ένας μοναχικός περιηγητής, χαμένος σε λευκό τοπίο, ακολουθεί τα μισοσβησμένα ίχνη κάποιου πάνω σε άγνωστο δρόμο. Δεν πρόκειται για πατημασιές, αλλά για εκείνα τα στίγματα που αφήνουν πέφτοντας οι μαύρες πέτρες της φυγής. Γνωστά και ως λέξεις.

(σ. 36)

Με θαυμαστή οικονομία του λόγου, με την πύκνωση και αφαιρετικότητα στα άκρα, αλλά και το ζύμωμα όλων αυτών με τον στοχασμό, η Ευσταθία Δήμου δημιουργεί αφηγήσεις με ξεχωριστό ύφος. Ο αναγνώστης δεν θα τις διαβάσει μία φορά, όχι επειδή είναι δυσνόητες, αλλά για να χαρεί την πορεία της σκέψης και τη συνακόλουθη τελική έκβαση.