Ο Τζον Λάνγκαν είναι ένας Αμερικανός συγγραφέας που έχει δεχτεί επιδράσεις, σύμφωνα με τη δική του μαρτυρία, από τον Χένρι Τζέιμς, τον Κάρολο Ντίκενς και τον Πίτερ Στράουμπ. Ο «Ψαράς» είναι ένα καλοδουλεμένο μυθιστόρημα που κινείται στο χώρο της λογοτεχνίας του φανταστικού και το 2016 πήρε το βραβείο Bram Stoker καλύτερου μυθιστορήματος.
Η αφήγηση ξεκινά από το επίπεδο του πραγματικού. Οι δύο κεντρικοί ήρωες, ο Έιμπ και ο Νταν, στην προσπάθειά τους να βρουν λίγη γαλήνη έπειτα από την απώλεια των αγαπημένων τους προσώπων, αποφασίζουν να ασχοληθούν με το ψάρεμα. O Έιμπ είχε χάσει τη γυναίκα του από καρκίνο και ο Νταν τη γυναίκα του και τα παιδιά του σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Μια μέρα λοιπόν κανονίζουν να πάνε σε μια περιοχή που ονομάζεται Ρέμα του Ολλανδού, κοντά σε έναν ορμητικό χείμαρρο με πολύ απόκρημνες όχθες που διέσχιζε τα δάση γύρω από το Γούντστοκ, έναν τόπο που οι φήμες έλεγαν γι΄ αυτόν πως έκρυβε ένα σκοτεινό μυστικό. Μήπως όμως αυτό το μυστικό μπορούσε τελικά να βοηθήσει τους δύο φίλους να απαλύνουν λίγο τη θλίψη τους;
Όταν οι δυο άντρες κάνουν μια στάση για πρωινό, λίγο πριν ολοκληρώσουν το ταξίδι τους, ο μάγειρας του εστιατορίου, ο Χάουαρντ, τους συμβουλεύει να αποφύγουν αυτό το μέρος γιατί εκεί έχουν πεθάνει αρκετοί ψαράδες. Και ξεκινά να τους αφηγείται μια πολύ περίεργη και εξωφρενική ιστορία που βέβαια και οι δυο τους αδυνατούν να πιστέψουν και την θεωρούν αποκύημα μιας καλπάζουσας φαντασίας.
Η αφήγηση αυτή του Χάουαρντ είναι εγκιβωτισμένη μέσα στην αρχική ιστορία, καταλαμβάνει σχεδόν το μεγαλύτερο μέρος της δράσης και αναφέρεται στο θρύλο που συνδέεται με το Ρέμα του Ολλανδού και την ιστορία ενός «αλλιώτικου» ψαρά που είχε πάει κάποτε σε εκείνα τα μέρη. Με εφαλτήριο την αφήγηση του μάγειρα, ο συγγραφέας χτίζει μια ιστορία τρόμου που περιπλέκεται γύρω από την ιστορία εκείνου του ψαρά. Με αυτόν τον τρόπο διασπά πολύ εύκολα τα όρια του πραγματικού και υπερπηδά στον κόσμο του φανταστικού, όπου το αφύσικο και το εξωπραγματικό διογκώνονται και κατακυριεύουν γρήγορα όλο το μυθοπλαστικό χώρο. Στήνεται ουσιαστικά βέβαια ένα παιχνίδι γύρω από τα πολύ ρευστά όρια του πραγματικού και του υπερκόσμιου και αυτό που ηχεί εξωπραγματικό αρχικά γίνεται σταδιακά η νέα ισχυρή πραγματικότητα.
Η ιστορία που τους αφηγείται είναι πολύ παλιά, ξεκινά από το 19ο αιώνα, όταν στις αρχές του καλοκαιριού είχε εμφανιστεί στα μέρη τους ένας άντρας άγνωστος, περίεργος και σκοτεινός που έμοιαζε με ιεροκήρυκα και μιλούσε για κάποιον Λεβιάθαν, τον οποίο μάλλον κυνηγούσε. Το βασικό σύμβολο γύρω από το οποίο κινείται η μυθολογία του φανταστικού στην ιστορία του ψαρά είναι ο Λεβιάθαν. Είναι το μυθικό τέρας που θέλει να κατακτήσει ο ψαράς για να αποκτήσει δύναμη, προκειμένου να φέρει από τον Κάτω Κόσμο τη γυναίκα και τα παιδιά του. Το σύμβολο αυτό εξυπηρετεί το συγγραφέα στο χτίσιμο της πλοκής του και του δίνει τη δυνατότητα να φτιάξει ήρωες που θα παλέψουν με το «κακό», προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους, να προσεγγίσουν τους αγαπημένους τους. Ουσιαστικά ο συγγραφέας στήνει ένα δίπολο δυνάμεων και δημιουργεί μια κατάσταση μάχης για το ποιος θα υπερνικήσει, όπως συμβαίνει και στα παραμύθια, ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στο σκοτάδι και στο φως, αλλά πρωτίστως στήνει μια μάχη ανάμεσα σε ζωντανούς και… νεκρούς. Με την εμφάνιση του ψαρά ξεκινά η αλληλουχία των παραδόξων. Η αρχή γίνεται με μια γυναίκα που, αφού σκοτώθηκε, επανέρχεται ως νεκρή με αλλοιωμένα χαρακτηριστικά, κυκλοφορώντας τσακισμένη ανάμεσα στους ζωντανούς, δημιουργώντας αναστάτωση και πανικό.
Σας ηχούν παράδοξα; Και είναι μόνο η αρχή!
Στο σκοτεινό, μυθικό σύμπαν που δημιουργεί ο συγγραφέας, τα σύνορα ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο γίνονται πολύ ρευστά, οι νεκροί αρχίζουν να διεκδικούν από τον κόσμο των ζωντανών αλλά και οι ζωντανοί επιδιώκουν κατά κάποιον τρόπο να ανακαλύψουν μια αντανάκλαση των αγαπημένων τους νεκρών.
Πώς συνδέονται όλες αυτές οι περίεργες ιστορίες, που μοιάζουν να βγαίνουν από έναν άλλο κόσμο, με τους δύο κεντρικούς ήρωες; Οι δυο άντρες που αντιμετωπίζουν την ιστορία σαν ένα εξωφρενικό παραμύθι, σύντομα θα βρεθούν αντιμέτωποι και αυτοί με την ίδια παραληρηματική κατάσταση, όταν θα επισκεφτούν εκείνο το δύσβατο και σκοτεινό μέρος.
Το μυθιστόρημα κινείται κατεξοχήν στο χώρο του φανταστικού και απευθύνεται μάλλον σε συγκεκριμένο αναγνωστικό κοινό, σε αυτούς που αγαπούν τη λογοτεχνία αυτού του είδους. Ο μυθοπλαστικός κόσμος του συγγραφέα μοιάζει να έχει βγει από ένα πολύ σκοτεινό παραμύθι της βικτωριανής εποχής ή από κάποια ταινία τρόμου.
”Ο Ψαράς” μοιάζει με μια σκοτεινή περιπέτεια φαντασίας που διαβάζεται ευχάριστα από αυτούς που αγαπούν το είδος και αφήνει μια διαρκή αίσθηση αιφνιδιασμού σε όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με αυτό.
Νεκροί που περπατούν ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών διεκδικώντας τους αγαπημένους τους, τέρατα-αποκυήματα μιας σκοτεινής φαντασίας, ένας ερεβώδης κόσμος που προσπαθεί να κερδίσει έδαφος και να κατισχύσει και ένας αδιάκοπος αγώνας απαγκίστρωσης των ζωντανών από τους νεκρούς. Με μια εξέλιξη εξαιρετικά γρήγορη και γεμάτη ένταση, τα παράδοξα διαδέχονται το ένα το άλλο, η ατμόσφαιρα είναι εκρηκτική και η πάλη διαρκής, σχεδόν μέχρι την τελευταία σελίδα.
Σε δεύτερο επίπεδο, πέρα από την καταιγιστική δράση, ο συγγραφέας επιχειρεί να φωτίσει τον τρόπο που οι άνθρωποι βιώνουν την απώλεια των αγαπημένων τους προσώπων και τη σκληρή πραγματικότητα που έχουν να αντιμετωπίσουν σε συνθήκες ηχηρής απουσίας. Αποδέχονται τη νέα κατάσταση ή έχουν απόλυτη άρνηση αποδοχής;
Αυτό το δίλημμα ενυπάρχει στον πυρήνα της ιστορίας, αλλά ο πόνος της απώλειας φαίνεται πως λειτουργεί περισσότερο ως μέσο κινητοποίησης της δράσης των ηρώων του. Γιατί πώς αλλιώς οι δυο επίδοξοι ψαράδες θα έφταναν σε εκείνο το τόσο επικίνδυνο μέρος, αν δεν είχαν ένα τόσο ισχυρό εσωτερικό κίνητρο, όπως το να απαλύνουν τη θλίψη τους;
Τελικά μπορείς κανείς να απαντήσει στο ερώτημα πώς αντιμετωπίζεται η απώλεια των αγαπημένων μας ανθρώπων; Μάλλον σε αυτό το θέμα ο καθένας βρίσκει τη δική του λύση που τον βοηθά περισσότερο, αλλά η απώλεια είναι σίγουρα μέρος της ζωής μας. Η λύση που βρίσκουν οι δυο ήρωες του Λάνγκαν είναι να δραπετεύσουν στον κόσμο του φανταστικού!
Ήλια Λούτα
