“Ο χαρταετός” της Λετισιά Κολομπανί
Ήλια Λούτα

Η Λετισιά  Κολομπανί είναι Γαλλίδα συγγραφέας που με το πρώτο της  κιόλας μυθιστόρημα «Η πλεξούδα» γνώρισε τεράστια επιτυχία στη Γαλλία. Σε αυτή τη νουβέλα, “Ο χαρταετός” (εκδόσεις Πατάκη, 2024, σε μετάφραση Γιάννη Στρίγκα) ξαναπιάνει το νήμα της πλεξούδας για να δημιουργήσει μια πλοκή ενδιαφέρουσα, συγκινητική  και διεισδυτική.

Η κεντρική ηρωίδα είναι η Λένα η οποία έπειτα από μια προσωπική τραγωδία αφήνει το σχολείο όπου εργάζεται στη Γαλλία. Ο δρόμος την οδήγησε μακριά, πολύ μακριά από την πεπατημένη, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο της και μόνη, προσπαθώντας να ξεχάσει ό,τι τη βασάνιζε και να ξαναβρεί τον εαυτό της. Βρίσκεται στην Ινδία, σε ένα χωριό στον κόλπο της Βεγγάλης. Ενα πρωινό πηγαίνει για κολύμπι στη θάλασσα και  ενώ η  στάθμη του νερού διαρκώς ανεβαίνει, παρασύρεται  από τα θαλάσσια ρεύματα και κινδυνεύει να πνιγεί. Οταν συνέρχεται αντικρίζει μπροστά της το πρόσωπο ενός μικρού κοριτσιού που κι άλλες φορές είχε τύχει να το δει στην ακτή να παίζει με έναν χαρταετό. Ηταν το κοριτσάκι που έτρεξε να την βοηθήσει και που ουσιαστικά της έσωσε τη ζωή.

«Καμιά φορά παίρνει το μάτι της έναν χαρταετό, πέρα, στη γραμμή του ορίζοντα. Μια πρόχειρη κατασκευή, με πάμπολλα μπαλώματα, που την κρατάει στα χέρια του ένα κοριτσάκι. Ενα  κοριτσάκι τόσο λεπτοκαμωμένο και αδύνατο, που λες πως θα το πάρει ο αέρας και που βαστιέται γερά από τη νάιλον κλωστή του χαρταετού, όπως ο Μικρός Πρίγκιπας πιάνεται από τα άγρια πουλιά σε μια εικονογράφηση του Σαιντ – Εξυπερύ που αρέσει πολύ στη Λένα».

Η συνάντηση της με το κοριτσάκι, τη δεκάχρονη Λαλίτα που δουλεύει σε ένα εστιατόριο είναι καθοριστική και για τις δυο τους.

Η Λένα θα προσπαθήσει αρχικά να μάθει στο μικρό κορίτσι να διαβάζει δυο τρεις λέξεις και έπειτα σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς αυτό το κοριτσάκι που βρέθηκε  τυχαία στο δρόμο της, θα προσπαθήσει να φτιάξει ένα σχολείο για όλα τα παιδιά της περιοχής που δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση.

Ετσι λοιπόν με τη βοήθεια μιας ομάδας κοριτσιών που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των γυναικών στην Ινδία θα ξεκινήσει ένα μεγαλόπνοο σχέδιο  που  στο δρόμο του θα συναντήσει πολλά προβλήματα, ανατροπές, μα και πολλές δυσάρεστες και αναπάντεχες εξελίξεις.

Η Κολομπανί απεικονίζει πιστά τη ζωή στην Ινδία όπου οι άνθρωποι ζουν αυστηρά περιχαρακωμένοι στα πλαίσια που ορίζει η κάστα τους  κάτω από την εξουσία της  ινδουιστικής θρησκείας που ουσιαστικά  είναι αυτή που ορίζει και  καθορίζει τη στασιμότητα της ζωής τους.

«Ελάχιστα έχει αλλάξει αυτή η νοοτροπία στο πέρασμα του χρόνου: οι Ανέγγιχτοι εξακολουθούν να θεωρούνται παρίες, μιάσματα εξοστρακισμένα από την κοινωνία. Και τα κορίτσια θεωρούνται κατώτερα από τα αγόρια».

Η συγγραφέας εστιάζει κυρίως στη  ζωή των γυναικών και περιγράφει την εκμετάλλευση που υφίστανται  από παντού,  τις πολλές και κοπιαστικές ώρες δουλειάς και τα εξευτελιστικά μεροκάματα, την αναπότρεπτη μοίρα τους που τις εξαναγκάζει να παντρεύονται σε παιδική σχεδόν ηλικία τον άντρα που τους επιλέγουν χωρίς να τον έχουν δει καν. Δεν παραλείπει να αναφερθεί στους βιασμούς που υφίστανται οι γυναίκες,  οι οποίοι  παραμένουν ατιμώρητοι από το νόμο, εξαναγκάζοντας μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις τις γυναίκες να παντρευτούν το βιαστή τους.

Δείχνει τη ζωή των μικρών παιδιών  -και κυρίως των κοριτσιών που είναι σε ακόμη χειρότερη μοίρα από τα αγόρια- που δουλεύουν σκληρά για να επιβιώσουν τα ίδια ή για να βοηθήσουν την οικογένειά τους και γίνονται  σταθερά και αμετάκλητα αντικείμενο εκμετάλλευσης. Η εκπαίδευσή τους θεωρείται μάλιστα όχι απλά πολυτέλεια αλλά αντίθετα αποτελεί αποτρεπτικό – ή και ανατρεπτικό – παράγοντα, γιατί δεν ωφελεί πουθενά και τα εμποδίζει να ακολουθήσουν την προδιαγεγραμμένη μοίρα τους. Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο, όπου κανείς δεν δραπετεύει εύκολα από τη μοίρα που η θρησκεία και η νοοτροπία δημιουργούν, η συγγραφέας δημιουργεί ένα άνοιγμα για να ξεφύγει κανείς από αυτόν τον εγκλωβισμό. Η εκπαίδευση είναι το όπλο που μπορεί να βοηθήσει εντέλει τα μικρά κορίτσια να ξεφύγουν κάποτε από την υποταγή που τους επιφυλάσσει η ζωή τους. Τόσο το σχολείο που δημιουργεί η Λένα όσο και οι κοπέλες, οι «Κόκκινες Ταξιαρχίες» που μάχονται για τα δικαιώματα των γυναικών δημιουργούν την αίσθηση πως κάποτε όλα μπορεί να αλλάξουν, αρκεί να δοθεί ένας σκληρός αγώνας,

Η στάση που κρατά η συγγραφέας είναι από την αρχή μέχρι το τέλος μαχητική και διεκδικητική.

Ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό που μοιάζει να απασχολεί τη συγγραφέα.

Με τη συγκινητική ιστορία που πλάθει βρίσκει την ευκαιρία να αντιπαραθέσει δυο διαφορετικούς κόσμους και πολιτισμούς. Από τη μια μεριά ο πολιτισμένος κόσμος της Δύσης και από την άλλη η φτωχή  Ινδία. Πρόκειται για μια νουβέλα που σε μικρή έκταση καταφέρνει να παρουσιάσει τη διαφορετικότητα των πολιτισμών του δυτικού κόσμου και της Ινδίας, αλλά συγχρόνως και να αναδείξει τη διαφορετικότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι δυο κόσμοι. Και ενώ θα φανταζόταν κανείς πως όλα στην καλλιεργημένη και πολιτισμένη  Δύση  λειτουργούν ευνοϊκά  στη ζυγαριά για χάρη της, εντούτοις αναδύονται και εκεί άλλα πολύπλοκα και αξεδιάλυτα προβλήματα που όντως υπάρχουν και μεγεθύνονται στις κοινωνίες – ερχόμενα άραγε από πού; Τι είναι αυτό άραγε που δεν πάει καλά στις δυτικές κοινωνίες και ένα παιδί – έφηβος μπορεί να πιάσει όπλο και να σκοτώσει ανθρώπους; Ποια λάθη κάνουμε που δεν διορθώνονται και με τα χρόνια γιγαντώνονται και μια αναδυόμενη δύναμη βίας εμφανίζεται φορτισμένη και εκδικητική για να πολεμήσει τους ίδιους τους δημιουργούς της;

Η αντιπαράθεση των δύο κόσμων δεν έχει στόχο να βρει τις ρίζες του κακού που ίσως όλοι άλλοτε ψάχνουμε κι άλλοτε υποψιαζόμαστε την ύπαρξή τους, αλλά έρχεται για να αναζητήσει σε πρώτη φάση τη μάχιμη αντιμετώπιση της ζωής, οποιοδήποτε κι αν είναι το πρόβλημα και έπειτα -και ίσως κυρίως- την αγάπη,  την καθαρότητα, τη σύμπνοια, την ηρεμία, την αληθινή ανθρώπινη σχέση οπουδήποτε αυτή υπάρχει,  οπουδήποτε  βρεθεί. Γιατί η αγάπη  είναι το πραγματικό ζητούμενο της συγγραφέως που το ψάχνει σαν μια βελόνα μέσα σε άχυρο σε έναν κόσμο που πάσχει παντού με διαφορετικό τρόπο.

«Δεν είσαι η πατρίδα σου, η ράτσα σου, η θρησκεία σου. Είσαι ο εαυτός σου, με τις ελπίδες του και την πεποίθηση ότι σου ανήκει η ελευθερία σου. Βρες αυτόν τον εαυτό, γίνε ένα μαζί του και τότε θα είσαι σώος και ασφαλής».

Ο Μεγάλος Μαχαραγιάς. Less is more.

Περισσοτερα αρθρα