Αφιερωμένη στη γυναίκα είναι η τελευταία ποιητική συλλογή της Δέσποινας Καϊτατζή-Χουλιούμη με τίτλο Με λένε Εύα (εκδόσεις Μανδραγόρας, 2023). Η ποιήτρια μετά την έκδοση αρκετών ποιητικών συλλογών χαράζει ένα διαφορετικό δρόμο στην πάντα ενδιαφέρουσα δημιουργική της πορεία. Εμπνευσμένη, ίσως και από τα γεγονότα των τελευταίων ετών με τις αλλεπάλληλες γυναικοκτονίες που κατακλύζουν τους τίτλους των ειδήσεων σε πολύ συχνή βάση, η Χουλιούμη επιλέγει να υπενθυμίσει ξανά στον αναγνώστη πως η γυναίκα αποτελεί πραγματικά το άλλο μισό του ουρανού και είναι πάντα το σημαντικό δεύτερο μισό του διπόλου που συνθέτει την ισορροπία του κόσμου.

Επιπρόσθετα, το βιβλίο αποτελεί μια πολυποίκιλη βίβλο διακειμενικότητας, όπου η ποιήτρια συνδιαλέγεται με σπουδαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ακολουθώντας ένα πολύ διαφορετικό μονοπάτι από αυτά που μας είχε παρουσιάσει ως τώρα, η Χουλιούμη αξιοποιεί την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου για τον παραληρηματικό λόγο με τα ποιήματα να μοιάζουν πότε με έναν ατελείωτο εσωτερικό διάλογο και πότε με τις ασυνάρτητες σκέψεις ενός ατόμου σε παραισθητική κατάσταση ή τις σκέψεις του ανθρώπου, όταν βρίσκεται μεταξύ ύπνου και αφύπνισης. Ξεφυλλίζοντας την ποιητική συλλογή με τίτλο Με λένε Εύα, ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με ένα πλήθος αυτοτελών έργων από τα οποία δεν μπορεί ένα να ξεχωρίσει ένα έναντι των άλλων. Η συλλογή, όπως είπαμε, είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στη γυναίκα, γεγονός που τονίζεται και από την αφιέρωση στην εσωτερική σελίδα με την χαρακτηριστική αναγραφή «Στην άνθρωπο».

Το ομότιτλο ποίημα με τίτλο Με λένε Εύα ξεκινά με αναφορές στη βιβλική εικόνα της πρώτης γυναίκας, αλλά από την ανάποδη. Η Εύα είναι που εξοντώνει το φίδι και ο Αδάμ τρώει το μήλο. Στο τέλος δύο στίχοι κλείνουν μέσα τους όλο το νόημα του ποιήματος:

και να σκεφτείς όλοι τους έχουν εξέλθει από τη μήτρα μου

και ο πρωτόπλαστος και ο Άβελ και ο Κάιν και οι θεοί και τα δαιμόνια.

Αδάμ ή ο Κανένας είναι η ποιητική σύνθεση, όπου απομυθοποιείται η σπουδαιότητα που έχει αποδώσει η κοινωνία μέσα στους αιώνες στο ανδρικό φύλο. Ο Αδάμ δεν είναι ο ανεξάρτητος και παντοδύναμος άνδρας, μία στερεοτυπική εικόνα που εξακολουθεί να ταυτίζεται με την ανδρική φύση στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων. Εδώ ο Αδάμ είναι ένας άνθρωπος θνητός με αδυναμίες με φόβους και ελαττώματα, χωρίς να έχει κάτι παραπάνω που να τον ξεχωρίζει σε σπουδαιότητα από τη γυναίκα. Ίσα ίσα μπορούμε να πούμε πώς βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από αυτήν.

Στο ποίημα Λίλιθ η όφις ή Λιβιδώ περιγράφεται, αντίστοιχα, το στερεοτυπικό πρότυπο της γυναίκας μέσα στους αιώνες. Η γυναίκα είναι εκείνη που της καταλογίζονται ευθύνες διαβολικών ηθών και συνηθειών, που ξέρει να μεταμορφώνεται και να αποπλανεί τον άνδρα, που η σύγχρονη κοινωνία τής έχει φορτώσει όλες τις ευθύνες και η αλήθεια είναι πως βρίσκεται σε εξίσου μειονεκτική θέση με εκείνον:

θέλω να γευτώ την αλήθεια μου

να νιώσω το άγγιγμα

να ξαναγεννηθώ ολόκληρη

εν αρχή η συν-κίνηση αφού

ο  σπαραγμός της σαρκικής σύρραξης

Ο Αδάμ πλέον βαυκαλίζεται με gallery

Εγώ ανορεκτική πνίγομαι στην εικόνα

Σε άμεσο διάλογο με το φημισμένο πίνακα του Μποτιτσέλι Η αναδυόμενη Αφροδίτη, βρίσκεται η ποιήτρια με το ποίημα Φουρκισμένη Αφροδίτη. Η Χουλιούμη περιγράφει την εικόνα ενός διαμελισμένου έργου τέχνης, που θαυμάστηκε μέσα στους αιώνες ακόμα ωστόσο, η σημερινή εικόνα του απέχει πόρρω από εκείνη που γνωρίσαμε στο μουσείο και στα βιβλία τέχνης. Η Αφροδίτη του σήμερα ψάχνει απεγνωσμένα να βρει τον εαυτό της, είναι κατάφορτη στερεοτύπων και επίπλωση των επιθυμιών και βρίσκεται ένα βήμα πριν την κατάρρευση.

Η ιδιότυπη μοναξιά του Τζορντάνο Μπρούνο φέρνει ξανά στο νου τις αποτρόπαιες εικόνες της σπείρας στην οποία η ιερά εξέταση έκαιγε πως θεωρούσε αιρετικούς. Αν και ο σημερινός άνθρωπος  έχει κάνει πολλά βήματα προόδου, η απελευθέρωση της σκέψης από τις από τα δίσημο δεισιδαιμονικά βαρίδια του παρελθόντος, σκοταδισμός επανέρχεται κατά διαστήματα με τη μορφή ταραχών και τερατωδών πράξεων, για παράδειγμα με το νόμο της σαρίας στο κράτος του ISIS και μόνο τρόπο αντίστασης την τέχνη της ποίησης.

Σ την Αντιφώνηση ΙΙΙ η ποιήτρια δίνει μια ιδιότυπη μάχη με ένα σκορπιό ακόμα ο οποίος την καταδυναστεύει. Η ποιήτρια προσπαθεί να τον εξοντώσει και άλλοτε να τον κατευνάσει. Αυτός όμως εξακολουθεί την ταλαιπωρεί αλλά εκείνη δεν θέλει να τον ξεφορτωθεί γιατί στην ουσία της δίνει λόγω για να ζει. Το μανιτάρι της Χιροσίμα αποτελεί έναν προσωπικό εφιάλτη του ποιητικού αφηγητή, ο οποίος φυτρώνει ξαφνικά στο χέρι του και δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτόν ακόμα εφόσον η σκόνη που αποπνέει καταλαμβάνει το σώμα και το πνεύμα του. Επαγρυπνά και αφουγκράζεται δυστυχία του κόσμου προσπαθώντας να βρει έναν τρόπο να αποκαταστήσει την τάξη.

Το ποίημα Ανδροειδές δίνει το στίγμα της νέας τάξης πραγμάτων. Τα ρομπότ σκέφτονται και δημιουργούν πλέον σαν να ήταν άνθρωποι απειλώντας την πρωτοκαθεδρία του ανθρώπου σε κάθε τομέα. Υπακούν στις εντολές τυραννώντας ταυτόχρονα το δημιουργό τους. Όμως:

Ας είχα επιτέλους και μια τεχνητή καρδιά

να ξεπλύνω στο δάκρυ τον κόσμο αυτό τον μάταιο.

Η συλλογή αρχίζει και τελειώνει με δύο ποιήματα σε ελλειψοειδές σχήμα, τα οποία με τον παραληρηματικό τους λόγο, αποτυπώνουν γλαφυρά την κατάσταση σύγχυσης στην οποία βρίσκεται η ανθρωπότητα και η γυναίκα ως μέρος αυτής.

Τα διακείμενα στα οποία αναφέρεται η ποιήτρια μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο κατηγορίες στα έργα λογοτεχνίας και φιλοσοφίας. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα μπορούμε να ξεχωρίσουμε την επιλογή της ποιήτριας να σταθεί σε έργα του Ηράκλειτου, του Ρωμανού του μελωδού, του Μπωντλαίρ, του Σενέκα, του Πεσσόα κλπ.

Ο αιώνας που διανύουμε αποτελεί αναμφισβήτητα τον αιώνα της γυναίκας. Ολοένα και περισσότερα ανδρικά οχυρά αλώνονται και θεωρείται εξίσου πολύτιμη η γυναικεία συμβολή. Η Δέσποινα Καιτατζή-Χουλιούμη στην τελευταία της ποιητική συλλογή εξερευνά τις βαθύτερες πλευρές της γυναικείας φύσης μέσα στα πλαίσια της σύγχρονης πραγματικότητας σε όλα τα επίπεδα. Οι καιροί μπορεί να είναι δύσκολοι, αλλά ποτέ μενετοί.

Μένη Πουρνή