Τον Γιώργο Ρούσκα τυγχάνει να τον έχω γνωρίσει ως ποιητή, έχοντας διαβάσει παλιότερες ποιητικές του συλλογές και ως μελετητή και κριτικό λογοτεχνίας με αντίστοιχες μελέτες στα έργα ομότεχνων. Πρόσφατα, όμως, γνώρισα μια διαφορετική πτυχή του.
Πρόκειται για την ενασχόλησή του με την πολύ μικρή φόρμα τόσο του χαϊκού όσο και του δεκαπεντασύλλαβου στην νέα ποιητική του συλλογή που έχει τίτλο: «Χοϊκά Χαϊκού και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κοράλλι». Ουσιαστικά είναι μια ποιητική συλλογή χωρισμένη σε δύο ενότητες, τα χαϊκού και τους δεπέλλιχους, όπου η κάθε μια διαθέτει από ένα εισαγωγικό δοκίμιο επεξηγηματικό για το τι θα επακολουθήσει.
Η πρώτη ενότητα της συλλογής περιέχει χαϊκού χωρισμένα σε έντεκα υποενότητες με υποδηλωτικούς τίτλους για την θεματική τους. Πρόκειται για σύγχρονα χαϊκού χωρίς kigo, χωρίς δηλαδή την λέξη που υποδηλώνει την φύση, εκτός από την υποενότητα που είναι αφιερωμένη στο φυσικό περιβάλλον.
Τα χαϊκού του Γιώργου Ρούσκα έχουν λίγο απ’ όλα. Έτσι συναντάμε χαϊκού για τις λέξεις, για την φύση, για τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, για την κοινωνία, την τέχνη, τον έρωτα – με αρκετά τολμηρές αναφορές – τον φιλοσοφικό στοχασμό, τον χρόνο και τον θάνατο. Ειδικά με τις τελευταίες δύο υποενότητες, ο Γιώργος Ρούσκας, προσπαθεί να αποδώσει ποιητικά δύο από τις προαιώνιες υπαρξιακές αναζητήσεις του ανθρώπου σχετικά με τον χρόνο και τον θάνατο. Κάπου εδώ θα ήθελα να παραθέσω ένα χαϊκού της υποενότητας «θανείν», που το θεωρώ ως ένα από τα ομορφότερα χαϊκού, που έχουν γραφτεί πρόσφατα: «Ο συνωστισμός / δεν ενοχλεί κανέναν / στο κοιμητήρι».
Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο «Χοϊκοί δεπέλλιχοι». Δεν θα κάνω εδώ λεπτομερή επεξήγηση για το τι ακριβώς είναι ο δεπέλλιχος, καθώς υπάρχει το επεξηγηματικό εισαγωγικό δοκίμιο. Χρειάζεται, όμως, μια σύντομη αναφορά.
Οι πραγματικά καλοί ποιητές είναι γλωσσοπλάστες. Μπορούν να καθιερώσουν μια λέξη, που είναι δική τους. Ο Γιώργος Ρούσκας, λοιπόν, μας παρουσιάζει τη λέξη δεπέλλιχος, που είναι ο σύγχρονος δεκαπεντασύλλαβος. Όταν, λέω σύγχρονος δεκαπεντασύλλαβος εννοώ ότι η μορφή του ποιήματος δεν είναι ένας μακρόσυρτος στίχος σε μια σειρά, όπως οι στίχοι των δημοτικών τραγουδιών, αλλά στίχος σε δύο σειρές χωρισμένος κάπου στη μέση. Όμως, δεν συναντάμε μόνο δεκαπεντασύλλαβους σε μορφή δίστιχου, αλλά και σε μορφή τρίστιχου. Θα τολμούσα να πω, ότι οι τρίστιχοι δεκαπεντασύλλαβοι του Γιώργου Ρούσκα θυμίζουν χαϊκού με λιγότερες από δεκαεπτά συλλαβές. Αν σκεφτούμε ότι σήμερα ήδη γράφονται χαϊκού με περισσότερες η λιγότερες συλλαβές, τότε το είδος του δεκαπεντασύλλαβου με τον τρόπο που τον παραθέτει ο ποιητής γίνεται συγγενικό με το χαϊκού.
Οι δεπέλλιχοι του Γιώργου Ρούσκα αν και δεν διαχωρίζονται σε θεματικές κινούνται πάνω-κάτω στα ίδια θέματα, που θίγουν και τα χαϊκού της συγκεκριμένης συλλογής. Παραθέτω ένα παράδειγμα: «μία φορά είν’ αρκετή / για πάντα να σ’ αλλάξει» και ένα ακόμα σε τρίστιχη μορφή: «πολλές φορές / ασήκωτο / των λέξεων το βάρος».
Συμπερασματικά, η ποιητική συλλογή του Γιώργου Ρούσκα «Χοϊκά Χαϊκού και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια» είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια, όσον αφορά την μικρή φόρμα και ίσως τα πιο δύσκολα είδη της ποίησης.
Θεοχάρης Παπαδόπουλος
Παρακάτω, παραθέτω ορισμένα ποιήματα, που μου τράβηξαν την προσοχή:
Χαϊκού:
στην ομιλία
δεν άκουσαν τα ίδια
οι ακροατές
δίπλα τραπέζι
πλάτη με πλάτη τώρα
τότε ζευγάρι
μόνο στη μάνα
πάνα όταν αλλάξεις
καταλαβαίνεις
Δεπέλλιχοι:
αντί για πληκτρολόγιο
με το κορμί της γράψε
η κάθε σου αναβολή
και από ένα μνήμα
στο φόβο σου μη και σε δεις
το πρόγραμμα φορτώνεις
