Στο νέο της ποιητικό βιβλίο, η Άννα Γρίβα (Η χαμένη θεά, εκδόσεις Μελάνι, 2023) καταπιάνεται με μία από τις αρχετυπικές ιστορίες-σταθμούς στην πορεία του κόσμου, τον μύθο του Ιησού και τα πρόσωπα που είναι συνδεδεμένα μαζί του. Αυτά τα πρόσωπα και οι μεταξύ τους σχέσεις λειτουργούν ως ένα πεδίο πάνω στο οποίο δομείται ένα νέο σύμπαν, απομακρυσμένο από την οικεία χώρα της αντίληψης του θείου, ένα σύμπαν που συγκροτείται από μια «λοξή» ματιά στο παραδεδομένο υλικό, ανασυνθέτοντας τις ψηφίδες του.
Ήδη ο τίτλος μάς προδιαθέτει για αυτή τη «λοξή ματιά», αφού μιλά για μια «χαμένη θεά». Η θέαση είναι, λοιπόν, εξαρχής σαφής και γίνεται σαφέστερη καθώς αναπτύσσονται τα επιμέρους θέματα του βιβλίου: η βαθύτερη φύση του θείου και της ισορροπίας είναι θηλυκή και αυτή ακριβώς η θηλυκή φύση είναι που πάντοτε διώκεται και εκλείπει από τον κόσμο, με όσα δεινά αυτό συνεπάγεται. Η Μαρία, η νύφη της Κανά, η δαιμονισμένη, οι μυροφόρες, η Μαρία Μαγδαληνή έρχονται για να διεκδικήσουν τη δική τους θέση, έρχονται για να φωτίσουν αλλιώς τα γεγονότα. Μαζί τους όμως φέρνουν και τις πρωταρχικές οντότητες, την Εύα και τη Λίλιθ, όπως και τις μυστικίστριες και «κορίτσια εκστατικά από τον έρωτα του απείρου», μέχρι να φτάσουμε σε μια θεά άγνωστη, ανώνυμη μέχρι τέλους, που φαίνεται τελικά να συνέχει τα πάντα.
Έτσι, ο αρχετυπικός μύθος του Ιησού παρουσιάζεται μέσα από ένα πλήθος αντιστροφών και νέων θεωρήσεων: ο Ιησούς του βιβλίου είναι ένας πραγματικός ποιητής, ένα ξένος για τον κόσμο∙ λίγοι θα τον κατανοήσουν, όπως φαίνεται στο ποίημα «Ιησούς δωδεκαετής», και ακόμη λιγότεροι θα τον ακολουθήσουν. Είναι ένας ποιητής που μιλά με τρόπο ακατανόητο από τους πολλούς και γι’ αυτό ο Ιούδας, θέλοντας να τον προστατεύσει, του λέει στο ομώνυμο ποίημα: «Μη γίνεσαι ο γελωτοποιός των αμαθών/ τούτος ο κόσμος/ είναι πληγή/ είναι αγχόνη». Το γένος των ανθρώπων είναι «τρομερό» κατά τον Ιησού, ενώ ο άνθρωπος είναι ένας «γεωργός της πληγής», ένας «αλιεύς του σκότους» (ποίημα «Μυστικός Δείπνος»). Γνωρίζει, λοιπόν, ο Ιησούς των ποιημάτων ότι η ελπίδα για μια άλλη πορεία του κόσμου είναι μηδαμινή και ότι εκείνος δεν ήρθε για να σώσει, όπως τον ερμήνευσαν στη συνέχεια όσοι μίλησαν στο όνομά του, με όλα τα καταστρεπτικά αποτελέσματα που έφερε αυτή η ερμηνεία, αλλά για να κατανοήσει και να γνωρίσει με το έκπληκτο βλέμμα που έχουν πάντα τα παιδιά και οι εξερευνητές της φύσης.
Εκείνος είναι το αρχέτυπο ενός ανθρώπου που έρχεται σε έναν κόσμο αφιλόξενο, όπου ισχύει η δύναμη και η επιβολή του ισχυροτέρου. Μην αντέχοντας, όμως, έναν τέτοιο κόσμο, έλκεται από τους αδύναμους, «τις πόρνες, τους ζητιάνους, τους ασκεπείς και τους σαλούς». Ποιοι μπορούν κυρίως να τον κατανοήσουν; «Μονάχα τα κορίτσια/ να τον κοιτούν/ με μάγουλα κόκκινα/ καυτά/ σαν μόλις πρώτη φορά/ να χάρηκε το σώμα τους/ έρωτα», όταν «ένας ένας αποχωρούσαν οι άντρες/ και φτύναν και χλευάζαν/ την τρέλα του ανθρώπου» (ποίημα «Θυμωμένος Ιησούς»).
Ποιος είναι τελικά ο Ιησούς του βιβλίου; Αυτός που ήθελε να ανοίξει τον δρόμο μιας σωτηρίας που είναι εφικτή μόνο μέσα από τη φύση της γυναίκας και του έρωτα. Ενώ, λοιπόν, φαίνεται να έχει την κεντρική παρουσία στην ποιητική συλλογή, στην πραγματικότητα είναι ένας διαμεσολαβητής που διαλαλεί σε όλους ότι η πηγή των πάντων δεν είναι ο παντοδύναμος Θεός των Εβραίων, αλλά η «σκοτεινή κυρά», όπως φαίνεται και από το μότο του βιβλίου. Η πηγή των πάντων είναι «η μάνα της μάνας/ απαρχή ολόκληρων κόσμων» (ποίημα «Άννα»), ενώ η γυναίκα, όπως συμβολίζεται με την Κόρη της Κανά, είναι η μυστική σοφία, η οποία «ανάβοντας φούρνους/ ανακατεύοντας υγρά/ μετρώντας σκόνες» βρίσκεται πίσω από τους μεγάλους αλχημιστές. Δεν είναι ο Ιησούς ο Μεσσίας, αλλά η γυναίκα, αυτή που «μ’ ένα κίτρινο φόρεμα/ κουρελιασμένο/ διασχίζει τους αιώνες/ τα σύνορα/ είναι η Μεσσίας/ διασώζει τον τρόμο/ τον ιερό μας καρπό» (ποίημα «Της Δαιμονισμένης»).
Μάρκος Δενδρινός
