«Αν και, λοιπόν, για τη δική μου τέρψη και για τη γαλήνη των δικών μου αισθήσεων δεν υπάρχει ομορφότερος τόπος από τη Φλωρεντία, έχω πειστεί και με βεβαιότητα υποστηρίζω ότι υπάρχουν πολλές επαρχίες και πολιτείες ευγενέστερες και ωραιότερες από την Τοσκάνη και τη Φλωρεντία στην οποία γεννήθηκα και της είμαι πολίτης».

Με τα γλαφυρά αυτά λόγια ο Ντάντε Αλιγκέρι (Dante Alighieri, 1265–1321), ο δημιουργός της «Κωμωδίας», περιέγραφε στα χρόνια του μια κοινωνία αλληλοαποδοχής και σεβασμού, στην οποία το «ίδιον» εναρμονίζεται προς το «έτερον». Αιώνες αργότερα, η διεθνοποίηση του κόσμου κατέδειξε έμπρακτα πως η ανάπτυξη ενός παγκοσμίου πνεύματος δεν αντιπαρατίθεται εξ ορισμού στον εθνικό χαρακτήρα, τη γλωσσική αυτοτέλεια, τη συντήρηση της παράδοσης.

Ο Μαρκ Ντελούζ (Marc Delouze) και ο Ηλίας Κεφάλας, με το δίγλωσσο (ελληνικά-γαλλικά) βιβλίο τους Fécamp–Trikala, aller–retour, Poésies partagées, Μοιρασμένα ποιήματα (Αρμός, 2022), υποστηρίζουν έμμεσα την αρχή της οικουμενικότητας. Από τη Φεκάμ (Fécamp) της Νορμανδίας (Γαλλία) ο πρώτος, από τα Τρίκαλα της Θεσσαλίας (Ελλάδα) ο δεύτερος, συναντιούνται στον χώρο της ποίησης και ανταλλάσσουν προβληματισμούς μέσα από τις μεταφράσεις τους.

Δώδεκα ποιήματα του Μαρκ Ντελούζ, μεταφρασμένα στα ελληνικά από τον Ηλία Κεφάλα και είκοσι πέντε του Ηλία Κεφάλα, μεταφρασμένα στα γαλλικά από τον Ντελούζ. Τριάντα επτά στο σύνολό τους συνθέσεις με τον τίτλο «αλέ-ρετούρ («aller-retour»): «ταξίδι μετ’ επιστροφής». Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα, έγραφε ο Σεφέρης και οι πολυπολιτισμικές διαφορές δεν είναι δυνατό να αποτελούν αιτία διαχωρισμού των εθνών ή των ανθρώπων.

Ιδιότυπη η ποιητική γλώσσα του καθενός. Δραματικός λυρισμός στους στίχους του Μαρκ Ντελούζ. Στοχαστικό το περιεχόμενο των συνθέσεων, για την πολυσημία της ζωής και το εφήμερο, την τραγικότητα του θανάτου, την αγωνία της δημιουργίας, τη μνήμη. «Το να ζεις είναι ένας αστείος ιός/ Που παίζει ρωσική ρουλέτα», γράφει (σελ. 25-27) και προβληματίζεται για τον χρόνο και τη σιωπή. Με επιρροές από τη δυτική φιλοσοφία και λογοτεχνία, η ποίηση του Ντελούζ κινείται στο ρεύμα του μοντερνισμού. Σύγχρονη λεκτική και συγκινησιακή αίσθηση, υπαρξιακές εντάσεις, που ενσαρκώνονται ωστόσο και με σονέτα. Ο ελεγειακός κυρίως τόνος, με την έντονη παρουσία της νύχτας, τη μελαγχολία, αποτυπώνουν την αίσθηση της αποξένωσης και της θνητότητας. Καθρεφτίζουν την αβεβαιότητα και την αστάθεια του σύγχρονου ανθρώπου, τη μοναξιά του μέσα στο πλήθος, την οδυνηρή σχέση του με τον χρόνο. Οι αναφορές στο παλίμψηστο της ποίησης είναι διαρκείς στην ποίηση του Ντελούζ, στην απόπειρα του ανερμάτιστου υποκειμένου του σήμερα να καταλαγιάσει τις ανησυχίες και τους φόβους του.

ΠΟΙΗΜΑ ΤΩΝ ΑΝΥΠΟΜΟΝΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ 

Αυτό που ήταν

 δεν είναι πια

Αυτό που είναι

 μένει βουβό

Αυτό που θα είναι

 δεν είναι τώρα

Αυτό που θα μπορούσε

               δεν τελειώνει ποτέ (σελ. 29)

Ο Ηλίας Κεφάλας, από την άλλη, λειτουργεί με την άμεση συγκίνηση στην επαφή του με τα πράγματα. Τη σχέση του με τον κόσμο αποτυπώνει μέσα από έξαρση λυρισμού. Ρίχνει το βλέμμα στο μικρό και το ταπεινό, αλλά αναδεικνύει το σημαντικό. Από τον εξωτερικό κόσμο μεταπηδά στον εσωτερικό. Οι αισθήσεις γίνονται εικόνες, μουσική, ρυθμός. Τα τρυφερά, υποδειγματικής συμπύκνωσης, ποιητικά του στιγμιότυπα, στον συγκινησιακό τους ιστό εμπεριέχουν τον φθοροποιό χρόνο και τον θάνατο, τον έρωτα, την καθημερινότητα. Η ποιητική έκφραση εγκολπώνει στοιχεία λαϊκής αφήγησης, παραμυθιού, αποθεώνει την ομορφιά. Το κοτσύφι, η καμέλια, η κορομηλιά, το βατραχάκι, ο άνεμος, το βουνό, ο γρύλος, η ποίηση, ο έρωτας, αποτελούν πηγές έμπνευσης. Παρηχήσεις, εμφατικές επαναλήψεις, αρμονία, πρωτοτυπία.

ΝΕΡΑ

Βρέχει κι αμέσως τρέχω

Και χώνομαι στις λέξεις μου

Όμως τι κρίμα που καμιά

Δεν φαίνεται αδιάβροχη

Όλες πορώδεις και διάτρητες

Και το λεξόσπιτό μου

Μένει χωρίς ταβάνι

Ω μούσα – μούσα

Μουσαμάς γίνε

Σ’ αυτόν τον δύσκολο καιρό (σελ. 68)

Το βιβλίο Fécamp–Trikala, aller–retour, Poésies partagées, Μοιρασμένα ποιήματα αποτελεί συνεισφορά στην αγάπη και την παγκόσμια ειρήνη. Η φυσικότητα και ο σεβασμός με τον οποίο συνδιαλέγονται οι δύο καταξιωμένοι δημιουργοί, αναδεικνύοντας ο ένας το έργο του άλλου, γκρεμίζει τα τείχη του εγωκεντρισμού και της αντιπαλότητας. Αναδεικνύει τη σημασία της πολιτισμικής προσέγγισης, της εναρμόνισης του «ιδίου» προς το «έτερον», μέσα σε έναν κόσμο ζοφερό, γεμάτο ανταγωνισμούς και έριδες.

Λίλια Τσούβα