Η Εκμηδένιση είναι το νέο βιβλίο του Μισέλ Ουελμπέκ, ένα σαφώς ενδιαφέρον μυθιστόρημα που αναφέρεται σε ένα πολύ κοντινό μέλλον, στο 2027, λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, συγκεκριμένα στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.

Η αφήγηση ξεκινά πολύ εντυπωσιακά, προκαλώντας παράλληλα σοκ στον αναγνώστη, με  μια ηλεκτρονική τρομοκρατική επίθεση. Σε ένα βίντεο που κυκλοφόρησε,  ο γάλλος υπουργός Μπρυνό Ζυζ απεικονιζόταν με ένα κομμένο κεφάλι που κατρακυλούσε στην κατηφόρα και σταματούσε ακριβώς μπροστά στην κάμερα. Σαφώς και το βίντεο ήταν ψευδές. Όμως για τι ακριβώς επρόκειτο;

«Ένα: έχουμε να κάνουμε  με μια επίθεση από αγνώστους. Δύο: μπορούν να φτιάξουν ψηφιακά ειδικά εφέ που τα θεωρούν αδύνατα οι καλύτεροι ειδικοί στον τομέα. Τρία: η υπολογιστική δύναμη που μπορούν να επιστρατεύσουν είναι ανήκουστη, ξεπερνά καθετί που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Τέσσερα: τα κίνητρά τους είναι άγνωστα».

Σε έναν κόσμο πολύ κοντινό μας, η τρομοκρατία μέσω του διαδικτύου έχει αποκτήσει τρομερή δύναμη και δυναμική. Με κυνικότητα, διεισδικότητα και ρεαλισμό, ο Ουελμπέκ  σκιαγραφεί αρχικά πολλά από τα προβλήματα του ανήσυχου κόσμου μας, ξεκινώντας, όπως και στα άλλα βιβλία του, από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα του, στο πλαίσιο της εξουσίας των μεταδημοκρατικών αρχόντων της.

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Πωλ, ένας άντρας μεσήλικας που εργάζεται στο υπουργείο Οικονομικών ως σύμβουλος του Μπρυνό Ζυζ, του υπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών που κατεβαίνει στις προσεχείς εκλογές ως αντιπρόεδρος.

Το πολιτικό σκηνικό, έτσι όπως απεικονίζεται, μοιάζει να αντανακλά τις εξελίξεις της σύγχρονης ζωής,  και συγκεκριμένα την πορεία αναδιάταξης της γαλλικής πολιτικής σκηνής, μέσα σε ένα περιβάλλον ανήσυχο και τεθλασμένο, που διασπάται από τρομοκρατικές επιθέσεις, αρχικά ηλεκτρονικές και σταδιακά υλικές. Σε επίπεδο παγκόσμιο, ο κόσμος ακολουθεί σχεδόν την προκαθορισμένη πορεία του, δηλαδή  εξακολουθεί πάντα να στοχεύει στην καπιταλιστική ανάπτυξη, σε έναν δρόμο με πολλές διαταράξεις, ανάμεσα σε ανθρώπους που επιδιώκουν να φέρουν το χάος και σε άλλους που επιδιώκουν να το εκμεταλλευτούν.

Σταδιακά σε δεύτερο πλάνο, αναδύεται η Γαλλία με το απαστράπτον πρόσωπο, που καιροφυλακτεί, ωστόσο παντού η ανεργία, ενώ παράλληλα διαγράφεται ο βαθιά υλιστικός και αποπροσανατολιστικός  εν πολλοίς σύγχρονος κόσμος που μας βάζει σε ένα πλαίσιο ψευδών ικανοποιήσεων, επαγγελματικών φιλοδοξιών,  συμβατικών σχέσεων και προσωπικής απομόνωσης.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο πολιτικό θρίλερ; Ίσως, αλλά σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό! Ενώ αρχικά  φαίνεται πως ο συγγραφέας  δημιουργεί ένα πολύπλοκο νουάρ πολιτικό μυθιστόρημα, όπου κυριαρχεί η αγωνία, στη συνέχεια το αφηγηματικό οικοδόμημα εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία και μεταμορφώνεται  σε μια απρόσμενη φιλοσοφική περιπλάνηση στα βάθη της ανθρώπινης  ύπαρξης.

Με εξαιρετική δεξιοτεχνία ο Ουελμπέκ καταφέρνει να διατρυπήσει τη στερεότητα ενός υλιστικά δομημένου κόσμου όχι μόνο για να μας φέρει αντιμέτωπους με λάθη, παραλείψεις  ή άστοχες επιλογές που μας οδηγούν σε αδιέξοδα, αλλά για να αφήσει χώρο στη δημιουργία συναισθηματικών δεσμών.

Σύντομα, η εστίαση του συγγραφέα γίνεται περισσότερο προσωπική.

Ο Πωλ,  συγχρόνως, είναι μέλος μιας οικογένειας: έχει  έναν αδελφό,  μια αδελφή, παντρεμένοι και οι δύο, έχει ανίψια,  σύζυγο, την Πρυντάνς, ενώ ακόμη ζει ο πατέρας του και η σύντροφός του.  Ωστόσο, αναλώνεται στις επαγγελματικές υποχρεώσεις του και με λανθασμένους χειρισμούς  φαίνεται πως οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στα  συναισθηματικά αδιέξοδα της μέσης ηλικίας. Η σχέση αποξένωσης μέσα στο γάμο του  κάνει τη συνύπαρξη με τη γυναίκα του σχεδόν αδιάφορη.

Ξαφνικά, ο  πατέρας του αρρωσταίνει. Και εκεί αρχίζει ο πρώτος σταθμός της ανατροπής. Όλο το παγερά σταθεροποιημένο μοντέλο ζωής αρχίζει να αποκτά τις πρώτες του ρωγμές. Ο πατέρας του μένει ανάπηρος από εγκεφαλικό. Σύντομα όμως βγαίνει από το κώμα και μεταφέρεται σε ειδική μονάδα φροντίδας. Η οικογένεια συσπειρώνεται γύρω του και με σχεδόν εξτρεμιστικό τρόπο τον απάγουν για να τον μεταφέρουν στο σπίτι για να έχει ένα αξιοπρεπές υπόλοιπο ζωής.

Ως γνωστόν η δυναμική της οικογένειας μοιάζει να φθίνει στις δυτικές κοινωνίες, που αναζητούν πλέον άλλα υποκατάστατα ικανοποίησης και ευτυχίας, όπως το κέρδος, ελπίζοντας  μέσω αυτού  σε άλλες μορφές κοινωνικής οργάνωσης. Αυτή τη φορά ο σκληρός κριτής του δυτικότροπου υλισμού απεκδύεται την ταυτότητα του κυνικού και αλλάζει πρόσωπο και οπτική αφήγησης. Έρχεται να μιλήσει για την αγάπη που έχει ακόμη έδαφος στο οικογενειακό περιβάλλον και να ανατρέψει την αποδεκτή στην εποχή μας απομόνωση της τρίτης ηλικιας, η οποία σε μια εκρηκτική αλληλουχία ανημπόριας και μοναξιάς φέρνει τους ανθρώπους σε δύσκολες ψυχικές καταστάσεις. Η ξεχασμένη αξία της ανθρώπινης ζωής και η αξιοπρεπής διαβίωση των ανήμπορων ηλικιωμένων έρχεται και πάλι στο προσκήνιο.

Όμως δεν μένει μόνο εκεί. Θα επακολουθήσουν και άλλες ανατροπές που προκύπτουν από πολλά μυθοπλαστατικά απρόοπτα.

Μέσα στον ορυμαγδό των εξελίξεων φαίνεται πως οι άνθρωποι  τελικά εξακολουθούν να ζουν τις ζωές τους και έχουν τις δικές τους προσωπικές ιστορίες, που σταδιακά μοιάζουν να τους απορροφούν περισσότερο από τα τεκταινόμενα στον πλανήτη. Και, εδώ, μάλλον, σιγά σιγά ο κεντρικός ήρωας αρχίζει να αναθεωρεί πολλές σταθερές της ζωής του. Ψάχνει να βρει και μια δεύτερη ευκαιρία στη συζυγικότητα, και αυτή τη φορά τη βρίσκει. Πολλές φορές η αγάπη μπορεί να υπάρχει, μα χάνεται μέσα στην καθημερινή τριβή, στην αμοιβαία απομάκρυνση. Εξάλλου, φαίνεται πως κανείς από τους ήρωες δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια αναζήτησης της αγάπης, ο καθένας βέβαια με άλλον τρόπο.

Πάνω απ΄όλα, όμως,  ο συγγραφέας προβάλλει, μέσω του κεντρικού ήρωα, την προσωπική ιστορία αναμέτρησης του καθενός από εμάς με το πεπρωμένο του, που αιφνιδιαστικά μπορεί να συνεπάρει τα πάντα με ένα  απρόσμενο γεγονός που  ενδέχεται να ανατρέψει όλα τα δεδομένα, φέρνοντάς μας αντιμέτωπους με τα βάθη της  ύπαρξής μας, ακόμη  και  με τον επικείμενο θάνατό μας. Και,  μέσα από μια πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή που εκτυλίσσεται επιτυχώς σε πολλαπλά επίπεδα,  καταλήγει να διεισδύσει στο βαθύτερο ψυχισμό του ανθρώπου που πάσχει.

Δύσκολα ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο αποστασιοποιημένος, σίγουρα κάποια στιγμή θα λυγίσει, θα αναμετρηθεί και ο ίδιος με τα απρόοπτα της δικής του  ζωής. Θα ψάξει να βρει τρόπους να αντιληφθεί διαφορετικά τον κόσμο γύρω του, να φιλοσοφήσει όλο αυτό το βάρος της ύπαρξης, που είναι δεδομένο μα και ανεξιχνίστο.

Έτσι τελικά, μέσα από την αλληλουχία των εξελίξεων,  ο συγγραφέας καταφέρνει να πλάσει έναν ύμνο στην αγάπη και στις πραγματικές σχέσεις  και αξίες που αποτελούν τα γνήσια και αληθινά συστατικά  ευτυχίας του ταραγμένου και άπληστου κόσμου μας. Επιστροφή σε παραδοσιακά  κοινωνικά μοντέλα; Όχι, επιστροφή σε αξίες που λησμονήθηκαν, σε σχέσεις που παραμελήθηκαν, σε ανθρώπους που δέθηκαν μαζί μας με συγγενικούς δεσμούς ή ακόμη και σε κεραυνοβόλους έρωτες.

Και τελικά η οικογένεια, η  συντροφικότητα, οι σχέσεις με τους ανθρώπους  που βρίσκονται κοντά μας φωτίζονται, αναθεωρούνται και αποκαθίστανται  στην αυστηρή και  συχνά άχρωμη συναισθηματικά  ιεραρχία των προτεραιοτήτων μας, σε έναν κύκλο ζωής που όλα, δυστυχώς, νομοτελειακά τείνουν προς την εκμηδένιση.

Ήλια Λούτα