Έξι μείζονες ποιητές που ανήκουν στο κίνημα του αγγλικού Ρομαντισμού (τέλη 18ου και αρχές 19ου αιώνα) ανθολογούνται σε αυτή τη δίγλωσση έκδοση που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα: William Blake, William Wordsworth, Samuel Taylor Coleridge, Percy Bysshe Shelley, John Keats και George Gordon Lord Byron. Ο Ρομαντισμός «αμφισβήτησε τους κανόνες του Νεοκλασικισμού και την κυριαρχία του ορθολογισμού και έδωσε τα πρωτεία στη φαντασία, στο συναίσθημα, στον ατομικισμό, στην καλλιτεχνική ιδιοφυία, στην ελευθερία της έκφρασης, στη φύση, στο υπερφυσικό και στο υψηλό», όπως γράφει στην εισαγωγή η καθηγήτρια Μαρία Σχοινά, που είχε και την επιστημονική επιμέλεια αυτού του εξαιρετικής αισθητικής, σκληρόδετου βιβλίου.

Τι σχέση όμως μπορεί να έχουν οι Άγγλοι ποιητές με το ελληνικό κοινό; Προφανώς αποτελούν κομμάτι της παγκόσμιας ποιητικής κληρονομιάς και, στον απόηχο της εποχής τους, μιλούν για πράγματα που ενδιαφέρουν τον αναγνώστη ακόμη και σήμερα, με έναν τρόπο που τότε ήταν ριζοσπαστικός. Η επιλογή έξι διαφορετικών ποιητών συμβάλλει σε μια ενδιαφέρουσα πολυφωνία που ωστόσο δεν καταφέρνει να καλύψει τις διασυνδέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους.

Την επιλογή των ποιημάτων που μεταφράστηκαν την έκαναν οι ίδιες οι μεταφράστριες. Η Λένα Καλλέργη, στο σημείωμά της που – μαζί με εκείνο της Ευτυχίας Παναγιώτου – λειτουργεί σαν επίμετρο στο βιβλίο, γράφει ότι επέλεξε ποιήματα που θα ήταν αναμενόμενο να βρει κάποιος σε μια τέτοια ανθολογία, και επίσης αποσπάσματα άλλων, εκτενών ποιημάτων, καθώς και μερικά σύντομα πεζά, όπως επιστολές ή σύντομες εισαγωγές. Τα ποιήματα παρατίθενται κατά τη χρονολογική σειρά της σύνθεσής τους, η οποία δεν συμπίπτει πάντοτε με τη χρονολογία της δημοσίευσής τους. Καταβλήθηκε προσπάθεια να μεταφερθούν η μουσική, οι εικόνες, η αίσθηση και εν γένει ο κόσμος του πρωτότυπου ποιήματος στα ελληνικά, διορθώνοντας για φυσικότητα στη γλώσσα, χωρίς να απογυμνώνεται το μετάφρασμα από «τη μαγική αίσθηση του “άλλου κόσμου” που γίνεται προσβάσιμος μέσω της μετάφρασης», όπως λέει η ίδια. Η Ευτυχία Παναγιώτου πάλι σημειώνει ότι «η ρητορική-γλωσσική ενορχήστρωση ιστορίας και ζωής παρουσίαζε διαρκώς προκλήσεις», υπαινισσόμενη τη δυσκολία της μεταφοράς στα ελληνικά ποιημάτων όχι μόνο γραμμένων σε μια άλλη γλώσσα, αλλά σε μια άλλη εποχή, όπου το κοινώς αποδεκτό είχε διαφορετικές συντεταγμένες από τις σημερινές.

Οι έξι ποιητές του τόμου συνοψίζουν ένα τεράστιο κεφάλαιο της παγκόσμιας ποίησης που έφτασε στα χέρια μας χάρη στην ευεργετική λειτουργία της μετάφρασης, με όποιους συμβιβασμούς και περικοπές αυτή ενδεχομένως ενέχει. Ένας βασικός συμβιβασμός, για να μην πω θυσία, μια τέτοιας εμβέλειας μετάφρασης είναι για παράδειγμα το μέτρο: προφανώς οι αγγλικές συλλαβές στα ελληνικά δεν επαρκούν και χρειάζονται περισσότερες. Επομένως ο ιαμβικός πεντάμετρος (ή δεκασύλλαβος) στον οποίο είναι γραμμένα τα σονέτα και μιμείται, όπως πιστεύεται, τον χτύπο της καρδιάς, αναπόφευκτα χάνεται στα ελληνικά και μετασχηματίζεται ακόμη και σε 13σύλλαβο, προκειμένου να μη χαθούν το νόημα ή να μην απογυμνωθεί από πληροφορίες ο στίχος. Επιπλέον, η ομοιοκαταληξία δεν είναι πάντοτε εφικτό να μεταφερθεί από τη μία γλώσσα στην άλλη.

Σαν δείγμα από την ανθολογία, επειδή είναι επίκαιρο στα 200 χρόνια από το 2021, παραθέτω το σονέτο 88 από «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ» του Λόρδου Βύρωνα τόσο στο πρωτότυπο όσο και στη μετάφρασή του από την Ευτυχία Παναγιώτου:

88
Where’er we tread, ‘tis haunted, holy ground;
No earth of thine is lost in vulgar mould,
But one vast realm of wonder spreads around,
And all the Muse’s tales seem truly told,
Till the sense aches with gazing to behold
The scenes our earliest drams have dwelt upon:
Each hill and dale, each deepening glen and wold
Defies the power which crush’d thy temples gone:
Age shakes Athena’s tower, but spares gray Marathon.

88
Όπου και να περπατάμε μας στοιχειώνει το ιερό το χώμαˑ
Δεν έχει χαθεί η γη σας σε αγοραία μούχλα ακόμα,
Μόνο έν’ αχανές βασίλειο δέους γύρω έχει απλωθεί,
Και της Μούσας οι ιστορίες μοιάζει όντως να ‘χουν ειπωθεί,
Ώσπου οι αισθήσεις να πονέσουν σαν βυθίζουνε το βλέμμα
Στις σκηνές όπου τα όνειρά μας έχουν μείνει γαντζωμένα:
Κάθε λόφος και κοιλάδα, κάθε λαγκαδιά, βουνοκορφή
Την ισχύ περιφρονεί που έφερε στους ναούς σας συντριβή:
Ο καιρός ταρακουνά της Αθηνάς τον πύργο, του γκρίζου Μαραθώνα όμως σώζει τη ζωή.

Θα ήταν ευχής έργο ο αναγνώστης, μέσα από αυτή την ανθολογία, να απολαύσει την ποίηση των Άγγλων ρομαντικών τόσο που να θελήσει να τους γνωρίσει περισσότερο, μέσα και από άλλα έργα τους.